Ceza Muhakemesi Kanununda düzenlenmiş en ağır güvenlik tedbirlerinden birisi tutuklama kararıdır. Ceza Hukuku, Ceza Muhakemesi Kanunu veya Anayasamızda belirtilen şartların gerçekleşmesi durumunda şüpheli / sanık hakkında tutuklama tedbirleri uygulanması mümkündür.
Tutuklama kararına itiraz ise tutuklama şartlarının oluşmadığı, kuvvetli suç şüphesinin bulunmadığı ve şüphelinin kaçma, delilleri yok etme ve gizlem şüphesinin bulunmadığı durumlarda şüpheli / sanık ya da vekili vasıtasıyla tutuklama kararının kaldırılması için başvurulan hukuki bir yoldur. Bunların haricinde tutuklama kararına itiraz; tutuklama şartlarının sonradan ortadan kalkması durumunda da başvurulması mümkündür.
Tutuklama kararı ile gözaltına alma sıklıkla birbirlerine karıştırılmaktadır. Bu nedenle öncelikle gözaltı tedbirleri ile tutuklama kararı arasındaki farkları belirtmekte fayda vardır.
- Şüphelinin yakalanması için şüpheli yeterli olup herhangi bir hakim kararı gerekmemektedir. Buna karşılık tutuklama kararı hakim kararı ile mümkündür.
- Suçun niteliğine göre tutuklama kararı 1 yıl ile 2 yıl arasında değişmekte iken gözaltı kararı en azla 4 gündür.
Tutuklama Koşulları Nelerdir?
Amaç ve niteliği dikkate alındığında bir çeşit güvenlik tedbiri olan tutuklama kararı için bir takım şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. Tutuklama koşullarının gerçekleşmediği veya sonradan ortadan kalkması halinde tutuklama kararına itiraz edilmelidir. Buna göre genel olarak tutuklama koşulları;
- Hakim kararına dayandırılmış olması,
- Şüphelinin kaçma, delilleri yok etme veya delilleri gizleme gibi kuvvetli şüphe uyandırması
- Şüphelinin sorgusunun vekil veya müdafii huzurunda gerçekleşmiş olması gerekmektedir.
Tutuklama Kararı Verilemeyecek Haller
- Şüpheli hakkında suçun sadece adli para cezası ile cezalandırılmasını gerektiren suçlardan olması,
- Ceza üst sınırı iki yıldan fazla olmayan suçlar (Vücut dokunulmazlığına karşı suçlar)
- Şüphelinin üzerine atılı suçların katalog suçlardan olması durumlarında tutuklama kararı verilebilmektedir.
Katalog Suçlar Nelerdir?
- Kasten Öldürme
- Soykırım ve insanlığa karşı suçlar
- Neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama
- İşkence
- Cinsel saldırı
- Çocuğun cinsel istismarı
- Devletin güvenliğine karşı suçlar
- Suç işlemek maksadıyla örgüt kurma
- Anayasal düzene karşı suçlar
- Göçmen kaçakçılığı
- Uyuşturucu madde imal ve ticareti
- Sağlık personellerine karşı görevleri nedeniyle işlenen kasten yaralama suçları
Tutuklama Kararına İtiraz
Kural olarak tutuklama kararları kesin nitelikte karalar değildir. Bu nedenle tutuklama kararına itiraz her zaman yapılabilmektedir. Yukarıda belirtmiş olduğumuz tutuklama koşullarının gerçeklememesi veya tutuklama kararı verilemeyecek hallerin varlığı halinde tahliye talebi içeren başvurunun görevli mahkemeye sunulması gerekmektedir. Sözlü veya yazılı şekilde tutuklama kararına itiraz edilmesi mümkündür. Şüphelinin kendisi, vekili müdafii veya eşi tarafından tutuklama kararına itiraz edilebilmektedir.
Tutuklama Kararına İtiraz Nereye Yapılır?
2022 yılı itibariyle tutukluluğa itirazlar Asliye Ceza Mahkemesine yapılmaktadır. Aynı zamanda adli kontrol, yurtdışına çıkış yasağı gibi güvenlik tedbirlerine ilişkin kararlara karşı da itirazlar yine Asliye Ceza Mahkemesine yapılmaktadır. Tutukluluğa itiraz kararlarının incelenmesinde görevli mahkemeler Asliye Ceza Mahkemeleridir.
Ancak tutukluluğa itiraz dilekçeleri tutuklama kararını veren Sulh Ceza Hakimliğine gönderilmektedir. Sulh Ceza Hakimliği vermiş olduğu kararı tekrar incelemesi ile kararın yerinde olmadığını görürse kararını düzelterek şüphelinin tahliyesine karar verir. Daha önce vermiş olduğu tutuklama kararının usul ve yasaya uygun olduğunu düşünmesi halinde ise itirazın incelenmesi için dosyayı Asliye Ceza Mahkemesine gönderir. Sulh Ceza Hakimliğinin tutuklama kararına itirazı içeren dilekçe hakkında talebi üç gün içerisinde inceleyerek itirazı incelemekle yetkili Asliye Ceza Mahkemesine dosyayı göndermek yükümlüdür.
Tutuklama Kararına Kimler İtiraz Edebilir?
Tutuklama kararına kimler itiraz edebilir konusunda CMK 260 ve devamı maddelerinde düzenleme yapılmıştır. Buna göre;
- Şüpheli veya sanığın bizzat kendisi
- Şüphelinin müdafii veya vekili
- Sanık veya şüphelinin eşi
- Yasal temsilciler (vasi / kayyım)
Tutuklama Süreleri
Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine bu konuda oldukça fazla başvuruda bulunulmaktadır. Bu nedenle tutuklama süreleri hakkında da kısaca bilgi vermek yerinde olacaktır. Soruşturma aşamasında ki tutukluluk süresi ile suçun türüne ve ceza üst sınırına göre tutukluluk süreleri değişiklik göstermektedir.
Soruşturma Aşamasında Tutuklama Süresi
Soruşturma aşamasında tutukluluk süresi şüphelinin üzerine atılı suçun ceza üst sınırına göre değişiklik göstermektedir. Asliye Ceza Mahkemesinin görev alanına gören suçlarda soruşturma aşamasında tutukluluk süresi en fazla altı aydır. Ağır Ceza Mahkemesinin görev alanına giren suçlarda ise soruşturma aşamasında tutukluluk süresi en fazla bir yıldır. Ancak;
- Millete ve devlete karşı suçlar
- Devletin egemenlik alametlerine ve organlarına karşı suçlar
- Anayasal düzene karşı suçlar
- Milli savunmaya karşı suçlar
- Devlet sırlarına karşı suçlar
Halinde soruşturma aşamasında tutukluluk süreleri 1 yıl 6 ay olabilmektedir. Bu sürelerin geçirilmesi halinde tutuklama kararına itiraz yapılması da mümkün olabilir.
Asliye Ceza Mahkemelerinde Tutukluluk Süresi
Yukarıda da belirtildiği gibi Asliye Ceza Mahkemelerinin görev alanına giren suçlarda yani Asliye Ceza Mahkemelerinde tutukluluk süresi bir yıl olarak belirlenmiştir. Ancak zorunlu durumlar halinde bu süre 6 ay daha uzatılabilmektedir.
Ağır Ceza Mahkemesinde Tutukluluk Süresi
Ağır Ceza Mahkemelerinde yapılan yargılamalar sırasındaki tutukluluk süresi 2 yıldır. Bu süre zorunlu haller durumunda 3 yıl daha uzatılabilmektedir. Her iki durum birlikte değerlendirildiğinde Ağır Ceza Mahkemelerinde Tutukluluk süresi en fazla 5 yıl olabilmektedir.
Terörle Mücadele Kanunu Kapsamındaki Suçlarda Tutukluluk Süresi
Yukarıda belirtmiş olduğumuz; Millete ve devlete karşı suçlar, Anayasal düzene karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar veya devletin egemenlik alametlerine ve organlarına karşı suçlar; Terörle mücadele kanunu kapsamındaki suçlar olarak değerlendirilmektedir. Bu tür suçlarda tutuklama süreleri oldukça farklıdır. Soruşturma aşamasındaki tutukluluk süreleri ile yargılama aşamasındaki tutukluluk süreleri birlikte, terörle mücadele kanunu kapsamındaki suçlarda tutukluluk süreleri en fazla 7 yıl olabilmektedir.
Yukarıda belirtmiş olduğumuz tutukluluk sürelerinin herhangi nedenden dolayı aşılmış olması durumunda öncelikle tutuklama kararına itiraz veya tutuklamanın devamına itiraz yargı yoluna başvurulması gerekmektedir. Akabinde ise “adil yargılama hakkının ihlali” gerekçesi ile yüksek yargı organlarına başvuruda bulunulması mümkündür.
Sık Sorulan Sorular
Tutuklamaya İtiraz Kaç Günde Sonuçlanır?
Sulh Ceza Hakimliği tutuklama kararına itirazı 3 gün içerisinde değerlendirmek zorundadır. Bu süre içerisinde kararın usul ve yasaya uygun olduğunu düşünmesi durumunda itirazı incelemekle yetkili üst mahkeme Asliye Ceza Mahkemesine dosyayı göndermekle yükümlüdür. Bu durumlar göz önüne alındığında tutuklama kararına itirazın ortalama bir hafta içerisinde sonuçlandığını söyleyebiliriz.
Tutuklamaya İtiraz Reddedilirse Ne Olur?
Tutuklamaya itiraz reddedilmesi durumunda itirazın incelenmesi için soruşturma veya kovuşturma dosyası üst mahkeme olan Asliye Ceza Mahkemesine gönderilmektedir. Üst mahkeme tarafından verilen tutuklamaya itiraz kararları kesin niteliktedir.
Tutuklama Kararına İtiraz Süresi Ne Kadar?
Tutuklama kararına itiraz süresi soruşturma aşamalarında 7 gün olarak belirlenmiştir. Bu süreler kararın verilmesinden sonraki gün işlemeye başlamaktadır.
Tutukluluğun Devamına İtiraz Edilir Mi?
Tutukluluğun devamına karşı yapılan itirazlar da tutuklama kararına itiraz şeklinde yapılmaktadır. Yasada belirtilen sürelerde sanık hakkındaki daha önce verilen tutuklama kararları tutukluluğun devamına şeklindeki kararlarla uzatılmaktadır. Sanık veya şüpheli müdafii tarafından tutukluluğun devamına itiraz edilmesi mümkündür.
