İbraname en kısa tanımı ile taraflar arasındaki alacak, borç ilişkisinin son bulduğu yönünde düzenlenmiş hukuki geçerliliği bulunan belgelerdir. İş hukuku başta olmak üzere, miras hukuk, ticaret hukuku, icra ve iflas hukuku hatta sigorta hukuku alanlarında sıkça kullanılan hukuki bir belgedir. En sık kullanım alanı iş hukuku olması nedeniyle ibraname nedir sorusuna cevap verirken öncelikle iş kanunu ile Türk Borçlar Kanununda yer alan hükümleri dikkate almalıyız. Yazımızın sonunda ise hazırlayacağımız ibraname örneği üzerinde gerekli uyarlamaları yaparak işlemlerinizde kullanabilirsiniz.
İş Hukukuna Göre İbraname Nedir?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi ibraname taraflar arasındaki borç ilişkisinin sonlandığı yönünde düzenlenen bir belgedir. İş Kanunumuzda yer alan hükümlere göre herhangi bir sebeple iş sözleşmesinin sona ermesinden sonra işveren işçi ücretleri ile beraber işçinin diğer haklarını tam ve eksiksiz bir şekilde ödemekle yükümlüdür.
İş Kanunumuzda işçinin tüm haklarının eksiksiz bir şekilde ödenmesi hangi usul ve esaslara göre yapılacağı ve buna dair düzenlenecek sözleşmeler hakkında bir düzenleme yer almamaktadır. Ancak Türk Borçlar Kanunumuzun 420. Maddesi ile büyük ölçüde bu tür hukuki belgelerde yer alması gereken bilgiler düzenlenmiştir.
İbraname Nasıl Düzenlenir?
İbranamelerin geçerliliği Borçlar Kanunumuzun 420. Maddesinde belirlenmiş usul ve esaslara uyulması halinde mümkündür. Niteliği fark etmeksizin herhangi bir ibranamenin geçerli olarak kabul edilmesi için aşağıdaki şartları barındırması gerekir.
- Yazılı olarak düzenlenmelidir
- Ödemeler banka aracılığı ile yapılmalıdır
- İbranamenin hangi amaçla düzenlendiği belirtilmelidir
- Miktar açık ir şeklide yer almalıdır
- İbra tarihi belirtilmelidir
- Tarafların özgür iradeleri ile imzalanmış olmalıdır
İbraname Düzenlerken Nelere Dikkat Etmeliyiz?
Türk Borçlar Kanunumuzun 420. Maddesinde yer alan unsurları barındırmayan ibranameler geçersizdir. Bu nedenle düzenlenmesi sırasında bu belgeler imzalanmadan detaylı bir şekilde incelenmelidir. Uygulamada sık uyuşmazlık konusu olan ve ayrıca dikkat etmemiz gereken unsurları ise aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
İbraname Başlığı; aşlık herhangi bir hukuki belgenin hangi amaçla düzenlendiğini en kısa ve net bir şekilde ortaya koyar. Bu nedenle düzenleyeceğimiz bu belgede “İbraname” başlığı bulunmalıdır.
İki veya Daha Fazla Düzenlenmelidir; Hukuki açıdan önem arz eden belgeler olması nedeniyle her iki tarafta birer suret kalmak kaydı ile taraf sayısı kadar düzenlenmelidir.
İbranamelerde Noter Onayı; Her ne kadar zorunlu olmasa da bu tür hukuki belgelerin düzenlenmesinden sonra noter tarafından onaylanması kanıtlanabilirlik açısından daha güçlü olacaktır.
Şahit Huzurunda İmzalanması; İbranamelerin şahit huzurunda imzalanması gerektiği yönünde de bir zorunluluk ve düzenleme yoktur. Ancak tıpkı noter onayında olduğu gibi şahitler huzurunda bu belgenin imzalanması kanıtlanabilirliği daha güçlü kılacaktır
Taraf Bilgileri Açıkça Belirtilmelidir; Tarafların açık kimlik bilgileri, hatta mümkün ise TC Kimlik numaralarının ibranamelerde yer alması önemlidir.
Tüm Detaylara Yer Verilmelidir; İbranamede yer alan hükümler herhangi bir çelişkiye yer vermeyecek şekilde açık ve anlaşılabilir şekilde yer almalıdır.
İşçi İbraname İmzalatmazsa Ne Olur?
İşçinin ibranameyi imzalamaması bir takım hukuki haklarını sınırlasa da herhangi bir şekilde tamamen hak kaybına neden olmaz. İbranamenin işçi tarafından imzalanmaması halinde ihbar tazminatı, kıdem tazminatı, yıllık izin veya fazla mesai ücretleri zamanaşımı süreleri dahilinde dava yolu ile talep edilme hakkı devam eder.
Bu belgeler daha çok işverenin ileride işçi tarafından açılması muhtemel davaların önüne geçilmesi amacıyla hazırlanıp imza altına alınır. Çalışanın özellikle yasal haklarını tam olarak almaması durumunda veya diğer hallerde bu belgeleri imzalamak gibi bir yükümlülük ve zorunluluğu yoktur.
İbraname Kaç Gün Sonra İmzalanır?
İş sözleşmelerin veya iş akdinin sonlandırmasına bağlı olarak hazırlanan ibranamelerin kaç gün sonra imzalanması gerektiği yönünde bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak yüksek yargı organları ile yerel mahkemelerin varmış olduğu ortak görüşe göre 1 ay sonra imzalanması ibranameleri daha etkili kılacağı yönündedir.
İş akdinin sonlandırılmasından hemen sonra yapılan ve imzalanan ibranameler zaman azan özgür iradeyi sakatladığı düşünülmektedir. Ayrıca ihbar tazminatı, kıdem tazminatı, kullanılmayan izin paraları gibi değerlerin hesaplanabilmesi için belirli bir süre geçmelidir. Bu nedenle herhangi bir zorunluluk bulunmasa da ibranameler 1 ay (30 gün) sonra imzalanması daha sağlıklı olacaktır. Bu süre öncelerinde yapılan imzalamalar zaman zaman yüksek yargı organları tarafından bozma nedeni sayılabilmektedir.
İbraname Hangi Durumlarda Geçersiz Olur?
Uygulamada sık karşılaştığımız ve ibranamelerin geçerliliğini sakatlayacak durumları aşağıdaki gibi sıralayabilir.
- Baskı, tehdit veya zorlama altında imzalanması
- Ödemelerin banka aracılığı ile tam ve eksiksiz yapılmaması
- İbraname içeriği ve hükümleri bakımından işçinin tam olarak bilgilendirmemesi
- İşten çıkarılma ile aynı gün hazırlanıp imzalanması (1 ay beklenmelidir.)
İbraname Kesin Delil Midir?
İbranamelerin kesin delil niteliğine sahip olup olmadığı sık sık yargı kararlarında da konu olan bir durumdur. İbranamelerin yukarıda detaylandırdığımız tüm unsurları ve şartları eksiksiz bir şekilde barındırması halinde Türk Borçlar Kanunu 420. Maddesine göre ibranamelerin geçerli olduğunu düşünüyoruz. Buna karşın herhangi bir irade sakatlığının bulunması halinde yargı organlarınca bu belgelerin kesin delil olarak kabul edilmediği içtihatlarda vardır. İbranameye rağmen hak kaybı nedeniyle açılan davaların zaman zaman işçi lehine karar verilmesi nedeniyle tam olarak kesin delil olduğunu söylememiz mümkün değildir.
İbranameye İmza Attıktan Sonra Tazminat Alınır Mı?
Bu konuda genellikle ibranamenin imzalandığı tarih belirleyici olur. Bir aylık süre dolmaksızın imzalanan bu belgeler genellikle geçerliliğini sakatlayacak niteliktedir. İbraname nedir başlığımızda ve ibraname örnekleri ile belirtmiş olduğumuz hususların yer almadığı bir belgenin geçerliliği her zaman sorgulanabilir. Bu durumların varlığı diğer bir ifade ile ibranamelerin geçersiz olması hallerinde imzalandıktan sonra kıdem tazminatı veya ihbar tazminatı davasına konu yapılabilir.
Sık Sorulan Sorular
İbranameyi Kim Hazırlar?
İbraname bir hakkın alınmasına veya sonlandırılmasına yönelik belgeler olması nedeniyle her iki tarafça birlikte düzenlenmesi hatta iş hukukuna hakim bir hukukçu tarafından düzenlenmesi daha sağlıklı olacak ve ileride muhtemel herhangi bir hak kaybının önüne geçecektir.
İbraname Noter Onaylı Mı Olmalıdır?
Hayır. İbranamelerin noter tarafından onaylanması gibi bir zorunluluk yoktur. Ancak usulünce düzenlenip imzalanan bir ibranamenin noter onayına tabi tutulması ileride muhtemel iş davaları ile alacak davalarındaki delil niteliği daha kuvvetli olacaktır.
İbraname İmzalayan İşçi Dava Açabilir Mi?
İbraname kesin delil midir? Başlıklı yazımızda da detaylandırdığımız gibi ibraname imzalanması bu konuda dava açmaya engel değildir. Özellikle bu belgelerin baskı ve zorlama altında imzalandığı yönünde kesin ve inandırıcı delil ve emarelerin bulunması bu belgeleri baştan itibaren tamamen geçersiz kılabilecektir.
İbraname Sadece Tazminat İçin Mi Geçerlidir?
Hayır. Yukarıda da belirttiğimiz gibi ibranameler kıdem tazminatı, ihbar tazminatı haricinde; Fazla mesai ücreti, asgari geçim indirimi (AGİ), kullanılmayan izin paraları gibi farklı birçok alacağın ödendiğine dair belgelerdir. Bu nedenle sadece tazminat için geçerli değildir.
İbraname İmzaladım Ama Ödeme Yapılmadı Ne Yapmalıyım?
İbranameyi geçersiz kılan en önemli unsur, bu belgelerde yer alan ödemelerin banka hesabı aracılığı ile yapılmamasıdır. İşçiye ait banka hesabına havale / EFT yolu ile yapılan bu ödemeler kanıtlanabilirlik açısından önemli olması nedeniyle imzalanmadan önce ödeme yapılması, buna rağmen herhangi bir ödeme yapılmaması halinde bu konuda dava açma yoluna gidilmesi gerekir.
İbraname Düzenlenmesi Gereken Diğer Durumlar
Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi bu belgeler genellikle iş hukukuna bağlı olarak devam eden iş akdinin sonlandırılmasına bağlı olarak düzenlenir. Ancak sadece bu durumlarda düzenlenen belgeler olmayıp, aşağıdaki hukuki işlemlerde de sıklıkla ibraname düzenlendiğine rastlanılmaktadır.
1- Ticaret Hukukunda İbraname Nedir?
Şirket borcunun ödenmesinin tamamının yapıldıktan sonra, herhangi bir başka alacak veya bu yönde bir talebi bulunmadığı yönünde düzenlenen belgelerdir. Örneğin üretim yapan bir firmanın tedarikçisine tüm borçlarını ödemesidir.
2- Miras Hukukunda İbraname Nedir?
Genellikle miras paylaşımında; Mirasçılar arasında herhangi bir şekilde alacak verecek ilişkisi bulunmadığı yönünde düzenlenebilmektedir. Örneğin mirasçılardan bir veya bir kaçı, mirastan tüm payını aldığını ve başka talebinin bulunmadığını yazılı olarak bildirmesidir.
3- İcra ve İflas Hukukunda İbraname Nedir?
İbranamelerin sık düzenlendiği konulardan birisi de icra takipleridir. Alacaklı borcun tamamının veya bir kısmının kendisine ödendiğini belirtmesi şeklinde düzenlenir. Uygulamada genellikle “alacak kalmadığına dair ibraname örneği” şeklinde düzenlendiği görülmektedir.
Yukarıda sıralamış olduğumuz örnekleri çoğaltmak mümkündür. Kiraya veren kiracı arasında, boşanma davası öncesi veya sonrasında eşler arasında veya herhangi bir şekilde ticari ortaklığın son bulmasına bağlı olarak ibraname düzenlenebilmektedir.
İbraname Örneği
İBRANAME
İşçinin Adı Soyadı : …
TC Kimlik No : …
İşe Başlama Tarihi : …
İşten Ayrılma Tarihi : …
İşverenin Adı Soyadı : …
İşyeri Unvanı : …
Sigorta Sicil No : …
… İsimli iş yerinde … tarihinden itibaren çalışmaya başladım. … nedeninden dolayı … tarihinde işten ayrılmış bulunmaktayım. Çalışmaya başladığım günden itibaren işten ayrılmış olduğum … tarihine kadar bütün çalışma ücretleri, kullanılmayan izin ücretleri, mesai ücretleri ile diğer sosyal haklarımı aldım.
İşyerinden ayrıldığım tarih itibariyle iş kanunu ve iş sözleşmesi ile tarafıma tanınan bütün nakdi, aynı ve sosyal haklarımı eksiksiz bir şeklide tarafıma verildiğinden herhangi bir alacağım ve hakkım kalmamıştır.
Tüm haklarımı aldığımı bu şekilde beyan ederim. (Tarih)
İbraname Tarihi İtibariyle İşçiye Ödenen Ayni ve Nakdi Haklar;
Ödemeler : …
Net Kazanç : …
Yasal Kesintiler : …
Net Ödemeler : …
Fazla Mesai Ücreti : …
Kullanılmayan İzin Ücreti : …
Kıdem Tazminatı : …
İhbar Tazminatı : …
Sosyal Haklar : …
GENEL TOPLAM : …
İBRA EDEN
(Çalışan)
İmza
Alacak Kalmadığına Dair İbraname Örneği
İBRANAME
İcra Takip Esas No : …
Alacaklı : …
TC No : …
Adres : …
Borçlu : …
TC No : …
Adres : …
Borçlu … hakkında … İcra Müdürlüğünün … esas sayılı takip dosyasından kaynaklanan borcun tamamı … tarihinde nakit olarak tarafıma ödenmiştir.
Borcun ödenmiş olduğu … tarihi itibariyle borçlunun … İcra Müdürlüğü … esas sayılı takip dosyasına konu alacak herhangi bir borcun kalmadığını beyan ederim. (Tarih)
ALACAKLI
İmza
İbraname Örneği 2 (İşçi Alacağı)
İBRANAME
İşbu İbraname … tarihinde aşağıda açık kimlik bilgileri yazılı işçi tarafından özgür iradesi ile ve baskı altında kalmaksızın imzalanarak işverene verilmiştir.
İŞÇİNİN :
Adı Soyadı :
Tc Kimlik No :
Adres :
Telefon :
İŞVERENİN :
Adı Soyadı :
İşyeri Unvanı :
Adresi :
Vergi No :
İŞ AKDİ :
İşe Giriş Tarihi :
İşten Çıkış Tarihi :
Unvanı / Görevi :
Brüt Ücret Tutarı :
İbranamenin Konusu : Yukarıda bilgileri yazılı iş yerinde çalışmış olduğum süre boyunca tarafıma ödenmesi gereken;
- Kıdem Tazminatı : …
- İhbar Tazminatı : …
- Kullanılmayan İzin Ücretleri : …
- Fazla Mesai Ücretleri : …
- Asgari Geçim İndirimi (AGİ) : …
- Diğer Ücret ve Haklarım : …
Şeklinde tam ve eksiksiz bir şekilde tarafıma … tarihinde ödenmiş olup, bu tarih itibariyle işverenden herhangi bir ad ve şekil adı altında alacağım kalmamıştır.
Yukarıda hesaplanan toplam … TL tutarındaki haklar şahsıma ait … Bankası … Nolu IBAN hesabına … tarihinde EFT yolu ile ödendiğini kabul ederim. (Tarih)
İşçinin Adı Soyadı İmza
