Ceza Davasında Zamanaşımı Nedir?
Bir suç işlenmesi durumunda bu suça ilişkin ceza davasının belli bir süre içerisinde açılması ve belli bir süre içerisinde sonuçlandırılması gerekmektedir. Bu süreye ceza davası zamanaşımı süresi denmektedir. Ceza davası zamanaşımı süresinin dolmasıyla birlikte suç işleyen kişiye karşı ceza davası açılamaz, açılmış olan dava ise düşer. Yani diğer bir deyişle ceza davası zamanaşımı süresi dolduğunda devletin ve kamu gücünün cezalandırma yetkisi ortadan kalkar ve suç işleyen kişi cezalandırılamaz.
Bir suç işlenmesi ve ceza davası gündeme geldiğinde ilk bakılması gereken husus zamanaşımı süresidir. Zamanaşımı süresinin dolup dolmadığını hesaplayabilmek için ne zaman başladığı, kesintiye uğrayıp uğramadığı ve zamanaşımı süresinin ne kadar olduğu bilinmelidir. Bu nedenle ceza davasında zamanaşımı süresi hakkında bir ceza avukatı ile görüşmek faydalı olacaktır.
Ceza Davasında Zamanaşımı Süreleri Nedir?
Ceza davasında zamanaşımı süreleri, suç için belirlenen ceza süresine göre belirlenmektedir. Hangi ceza süreleri için hangi ceza davası zamanaşımı sürelerinin uygulanacağı TCK 66/1. Maddede düzenlenmiştir. Kanun maddesinde belirlenen zamanaşımı süreleri şu şekildedir;
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası uygulanan suçlar için 30 yıl
- Müebbet hapis cezası uygulanan suçlar için 25 yıl
- En az 20 yıl ve daha fazla süreli hapis cezası uygulanan suçlar için 20 yıl
- 5 yıl ile 20 yıl arasında hapis cezası uygulanan suçlar için 15 yıl
- 5 yıldan az hapis cezası ya da adli para cezası uygulanan suçlar için 8 yıl
Ceza davasında zamanaşımı süresi, suçu işleyen kişinin çocuk olması halinde farklılık gösterir ve bu süreler TCK 66/2. Maddesinde düzenlenmiştir. Çocuklar için zamanaşımı süresi de yaş gruplarına göre değişmektedir. Ceza davası zamanaşımı süresi 15 ile 18 yaş arasındaki çocuklar ve 12 ve 15 yaş arasındaki çocuklar için ayrı ayrı belirlenmiştir. Zamanaşımı süresi belirlenirken suça sürüklenen çocuğun suçu işlediği tarihteki yaşı esas alınır. Suça sürüklenen çocuklardan suçu işlediği tarihte 12 ile 15 yaş arasında olanlar için uygulanan ceza davası zamanaşımı süreleri şu şekildedir;
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası uygulanan suçlar için 15 yıl
- Müebbet hapis cezası uygulanan suçlar için 12 yıl 6 ay
- En az 20 yıl ve daha fazla süreli hapis cezası uygulanan suçlar için 10 yıl
- 5 yıl ile 20 yıl arasında hapis cezası uygulanan suçlar için 7 yıl 6 ay
- 5 yıldan az hapis cezası ya da adli para cezası uygulanan suçlar için 4 yıl
Suçu işlediği tarihte 15 ile 18 yaş arasında bulunan çocuklar için ceza davasında zamanaşımı süresi 12 ile 15 yaş arasında bulunanlara göre bir miktar daha uzundur. Yaşın ilerlemesiyle birlikte sorumluluğun da artması düşüncesiyle bu şekilde düzenleme yoluna gidilmiştir. 15 ile 18 yaş arasındaki çocuklar için uygulanan ceza davası zamanaşımı süresi şöyledir;
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası uygulanan suçlar için 20 yıl
- Müebbet hapis cezası uygulanan suçlar için 16 yıl 8 ay
- En az 20 yıl ve daha fazla süreli hapis cezası uygulanan suçlar için 13 yıl 4 ay
- 5 yıl ile 20 yıl arasında hapis cezası uygulanan suçlar için 10 yıl
- 5 yıldan az hapis cezası ya da adli para cezası uygulanan suçlar için 5 yıl 4 ay
Ceza Davası Zamanaşımı Süresi İşlemeyen Suçlar Nelerdir?
Bazı suçlar için ceza davası zamanaşımı süresi işlemez, yani suçun işlenmesi üzerinden ne kadar süre geçerse geçsin ceza davası açılabilir ve suçu işleyen kişi cezalandırılabilir. Bu suçlar genellikle insanlık değerlerine, devlete ve millete karşı suçlardan oluşmaktadır. TCKK 66/7. Maddede zamanaşımı süresi işlememe şartları şöyle açıklanmıştır;
- TCK’da “Millete ve Devlete Karşı Suçlar” başlıklı kısımda düzenlenen suçlardan olmalıdır.
- Suç için belirlenen hapis cezası ağırlaştırılmış müebbet, müebbet ya da 10 yıldan fazla süreli hapis cezası olmalıdır.
- Suç yurtdışında işlenmelidir.
Bu şartların tamamının bir arada var olması halinde ceza davası zamanaşımı süresi işlemeyecektir. Bunun dışında da belli suçlar için yukarıda yer alan şartlar aranmaksızın ceza davası zamanaşımı süresi işlemeyeceği belirtilmiştir. Bu suçlar şu şekildedir;
- Soykırım suçu (TCK 76/4)
- İnsanlığa karşı suçlar (TCK 77/4)
- Soykırım ya da insanlığa karşı suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu (TCK 78/3)
- Vatana ihanet suçu (Askeri Ceza Kanunu 49)
Ceza Davalarında Ceza Zamanaşımı Ne Zaman Başlar?
Ceza davasında zamanaşımı süresinin ne zaman dolduğunu bulmak için öncelikle ne zaman işlemeye başladığını tespit etmek gerekmektedir. Genel kural, ceza davasında zamanaşımı süresinin suç işlenen günden itibaren işlemeye başlamasıdır. Fakat farklı durumlarda zamanaşımı süresinin işlemeye başladığı zaman da farklılık gösterebilmektedir. TCK 66/6. Maddede zamanaşımı başlangıç süreleri belirtilmiştir. Özet olarak ceza davası zamanaşımı süresinin başlangıcı şu şekilde belirlenir;
- Suçun tamamlanması halinde suç işlenen günden itibaren
- Suçun kesintisiz olarak işlenmesi halinde kesinti tarihi olan günden itibaren
- Suçun teşebbüs aşamasında kalması halinde suça ilişkin son eylemin gerçekleştiği günden itibaren
- Suçun zincirleme işlenmesi halinde son olarak işlenen suçun işlendiği günden itibaren
- Suçun altsoy, üstsoy ya da üzerinde nüfuzu mevcut olan kişiler tarafından çocuklara karşı işlenmesi halinde çocuğun 18 yaşını doldurduğu günden itibaren
Ceza Zamanaşımı Nedir?
Ceza yargılamalarında iki tür zamanaşımı süresi bulunmaktadır. İlki makalemizin ilk kısmında anlatmış olduğumuz ceza davası zamanaşımı süresi, ikincisi ise ceza zamanaşımı süresidir. Ceza zamanaşımı süresi, hapis cezasının infazına ilişkin bir süredir. Yani hapis cezası ile cezalandırılmasına karar verilen kişinin cezasının zamanaşımı süresi içerisinde infaz edilmesi gerekir. Ceza zamanaşımı süresinin geçmesiyle birlikte mahkemece karar verilmiş olan hapis cezası infaz edilemez, yani sanık cezaevine girmez. Ceza zamanaşımı süresi re’sen gözetilir. Bunun anlamı sanık, müdafii ya da herhangi başka bir kişi talep etmese dahi ceza zamanaşımı süresinin dolduğu görüldüğünde infaz uygulanamaz.
Ceza Zamanaşımı Süreleri Nelerdir?
Ceza zamanaşımı süreleri, karar verilen hapis cezasının süresi ve sanığın yaşına göre değişiklik göstermektedir. Bu sürelerin ne kadar olduğu TCK 68. Maddede belirtilmiştir. Kanun maddesinde belirtilen sürelerin geçmesiyle birlikte sanık hakkında uygulanmasına karar verilen hapis cezası uygulanamaz.
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası uygulanan suçlar için 40 yıl
- Müebbet hapis cezası uygulanan suçlar için 30 yıl
- En az 20 yıl ve daha fazla süreli hapis cezası uygulanan suçlar için 24 yıl
- 5 yıl ile 20 yıl arasında hapis cezası uygulanan suçlar için 20 yıl
- 5 yıldan az hapis cezası ya da adli para cezası uygulanan suçlar için 10 yıl
- Suçun ilendiği tarihte 12 ile 15 yaş arasında olan sanıklar hakkında belirtilen sürelerin yarısı
- Suçun ilendiği tarihte 15 ile 18 yaş arasında olan sanıklar hakkında belirtilen sürelerin üçte ikisi
Ceza Zamanaşımı Süresinin Kesilmesi
Ceza zamanaşımı süresi, belli koşulların bulunması halinde kesilir, kesilme tarihinden itibaren yeniden işlemeye başlar. Ceza zamanaşımı süresinin kesilmesi, TCK md. 71’de düzenlenmiştir.
- Buna göre ceza zamanaşımı süresi şu hallerde kesilir:
- Mahkumiyet hükmünün infazı için yetkili merci tarafından hükümlüye kanuna göre tebligat yapılması ceza zamanaşımı süresini keser.
- Hükümlünün cezanın infazı için yakalanması: Yakalama müzekkeresi düzenlenmesi ceza zamanaşımı süresinin kesilmesine yol açmaz, hükümlünün fiilen yakalanması gerekir.
- Hükümlünün önceki suçtan dolayı mahkum olduktan sonra, üst sınırı iki yıldan fazla hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlemesi.
Ceza Zamanaşımı Süresi Nasıl Hesaplanır?
Yukarıdaki hallerde ceza zamanaşımı süresi kesilir, kesilme tarihinden itibaren aynı süre yeniden işlemeye başlar. Ceza zamanaşımı süresi açısından ‘uzamış zamanaşımı’ kavramı yoktur. Zamanaşımı kesilince tekrar aynen işler.
Hükümlünün cezası infaz edilirken firar veya başka bir suretle infazın kesilmesi halinde, ceza zamanaşımı süresi kalan ceza miktarı dikkate alınarak hesaplanır (TCK md. 68/5).
Ceza zamanaşımı süresinin kesilmesi ve işlemesine örnek vermek gerekirse; 01.01.2016 tarihinde 3 yıl hapis cezası içeren mahkumiyet hükmü kesinleşmiş olsun. Hükümlüye 01.03.2016 tarihinde cezasının infazı amacıyla davetiye gönderilmiş, hükümlü davete rağmen gelmediği için hakkında yakalama kararı çıkartılmış ve 01.03.2026 tarihinde yakalanmıştır. Hükümlünün ceza miktarı dikkate alındığında ceza zamanaşımı süresi 10 yıldır. Hükümlüye 01.03.2016 tarihinde davetiye gönderilmesiyle zamanaşımı süresi kesilmiş, hükümlü zamanaşımı süresinin son günü 01.03.2026 yılında yakalanmıştır. Hükümlü, ceza zamanaşımı süresi içinde yakalandığı için cezası infaz edilmelidir. Hükümlü, 1 gün sonra yakalansaydı cezası zamanaşımına uğradığı için, cezanın infazı mümkün değildi.
