Beyaz kod sağlık çalışanlarına yönelik gerçekleşmekte olan veya gerçekleşmesi muhtemel bir şiddet olayına müdahale için geliştirilmiş bir uyarı sistemidir. Beyaz kod uygulaması ile sağlık çalışanlarına yönelik sözle ya da fiziksel şiddete hızlı bir şekilde müdahale edilmesi amaçlanmıştır. Peki hastanelerde sık sık karşılaştığımız beyaz kod nedir? Doktor beyaz kod verirse ne olur? Beyaz kod cezası nedir? Bu soruların hukuki açıdan cevaplarını yazımızın ilerleyen bölümlerinde bulabilirsiniz.
Hastanelerde Beyaz Kod Nedir?
Sağlık çalışanlarına yönelik şiddet olayları uzun zamandır tam olarak gönüne geçilememiş hatta her geçen gün artış gösteren toplumsal bir sorun haline gelmiştir. İdari açıdan ve ceza hukuku açısından alınan tedbirler yetersiz kalsa da bu tür uygulamalar ile sağlık kuruluşlarındaki şiddet olayları daha ağır sonuçların doğmadan önlenebilmektedir.
Doktor, hemşire, hasta bakıcı veya diğer tüm sağlık çalışanları fark etmeksizin hastanın doğrudan kendisi veya yakınları tarafından sözle veya fiziki şiddete uğraması halinde bu konuda görevli ve yetkili güvenlik görevlilerinin bu şiddetin önlenmesi veya sonlandırılması amacıyla bütün sağlık kuruluşlarında bulunan “1111” nolu dahili telefon numarası beyaz kodolarak adlandırılır.
Doktor Beyaz Kod Verirse Ne Olur?
Beyaz kod nedir? Başlığımızda yapmış olduğumuz tanımdan da anlaşılacağı üzere herhangi bir sağlık çalışanı veya doktorun beyaz kod vermesi gerçekleşmekte olan veya gerçekleşmesi muhtemel bir şiddet olayını güvenlik görevlilerine bildirmesidir. Alınan bu uyarı sonrasında güvenlik görevlileri derhal sağlık kuruluşu içerisindeki olay yerine intikal ederek gerekli müdahaleleri yapmaktadır.
Her sağlık kuruluşunda hazır bulunan veya Sağlık Bakanlığına ait web sitesinden temin edilen beyaz kod tutanağı doldurularak şiddet uygulayan kişiler kolluk kuvvetine teslim edilir. Bu aşamadan sonra şiddet uygulamayan kişi / kişiler hakkında şiddetin sözlü veya fiziki olarak gerçekleşmesine göre gerekli adli işlemler başlamış olur.
Hangi Durumlarda Beyaz Kod Verilir?
Uygulamanın asıl amacı şiddet olayının gerçekleşmeden gerekli müdahalelerin yapılmasıdır. Bu nedenle beyaz kod verilmesi için şiddet olayının gerçekleşmesi gibi bir zorunluluk yoktur. Şiddete dönüşebilecek bir taşkınlık durumunda da beyaz kod verilebilir.
Sağlık çalışanlarına yönelik şiddet genellikle diğer durularda olduğu gibi sözlü ve fiziki olarak gerçekleşebilir. Her iki durumda da bu uygulamaya başvurulabileceği gibi, bu fiiller ayrıca temel ceza kanunumuzda da suç olarak tanımlanmış fiillerdir. Sağlık çalışanlarına yönelik şiddet olaylarını tanımlarken ceza kanunumuzda yer alan hükümleri dikkate almamız daha anlaşılabilir olacaktır.
Sözlü Şiddet
Beyaz kod nedir konusunda vermiş olduğumuz bilgilerden de anlaşılacağı üzere şiddet sadece fiziksel olarak gerçekleşmez. Şiddet ayrıca sözlü olarak da gerçekleşebilir. Aşağıdaki durumlar ise genellikle sözlü şiddete önemli birer işarettir.
Tehdit
Sözlü şiddet denildiğinde genellikle ilk olarak tehdit suçu akıllara gelir. Türk Ceza Kanunumuzun 106/1 maddesinde ise tehdidin tanımı yapılmıştır. Buna göre;
“TCK 106/1; Bir başkasını, kendisinin veya yakının hayatına, vücut veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı gerçekleştireceğinden bahsi”
Tehdit olarak tanımlanmıştır. Sözlü şiddetin bu şekilde yapılan tanımdaki gibi gerçekleşmesi halinde beyaz kod verilebilecektir.
Hakaret
Sık karşılaşılan diğer bir sözlü şiddet türü ise hakarettir. TCK 125 ve devamı maddelerinde de suç olarak tanımlanmış “onur, şeref ve kişinin saygınlığını rencide edebilecek” sözlü ve fiili hareketler, hakaret olarak kabul edilmektedir. Doktor veya diğer sağlık çalışanlarına yönelik bu şekildeki sözlü saldırılar da yine beyaz kod verilmesi için yeterli olarak kabul edilir.
Fiziki Şiddet
Şiddet olaylarının en ağırı fiziki şiddettir. Hem fail açısından hem de mağdur açısından çok daha ağır sonuçları vardır. Kasten yaralama, neticesi sebebiyle kasten ağırlaşmış yaralama veya görevi yaptırmamak için direnme şeklinde kendisini gösterebilir. Bu fiillerin de yine sağlık çalışanlarına yönelik gerçekleşmesi veya gerçekleşmesi ihtimali beyaz kod verilmesi için yeterlidir.
Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi sağlık çalışanlarına yönelik şiddetin önlenmesi için ceza hukuku alanında farklı düzenlemeler yapma yoluna gidilmiştir. Çoğu zaman diğer şiddet durumlarına nazaran daha ağır cezai yaptırımlar öngörülmektedir. Hatta çoğu zaman bu tür şiddet kendisini tehdit veya hakaret gibi adi suç olarak gerçekleşse bile; Failin tutuklama tedbiri gibi güvenlik tedbirleri ile karşılaşması kuvvetle muhtemel bir durumdur. Bu konuda daha detaylı bilgilere “Sağlık Çalışanlarına Yönelik Şiddetin Cezası” başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.
Beyaz Kod Uygulamasındaki Amaç
Sağlık kuruluşlarındaki çalışma ortamındaki stres, sağlık sorunları nedeniyle kişinin duymuş olduğu acı ve ızdırap veya tıbbi müdahaleye rağmen yakınlarını kaybeden kişilerin üzüntüsü veya psikolojik durumu bu kuruluşlardaki şiddeti tetiklenen en önemli unsurdur. Ancak her durumda da olsa üzüntü veren ve istenmeyen bu olayların savunulması güç bir durumdur.
Beyaz kod uygulamasının bu tür şiddetlerin tam olarak önüne geçtiği söylenemese de büyük ölçüde daha ağır sonuçlara meydan vermeden müdahaleye imkan tanıyan bir uygulama olduğu da gerçektir. Bu uygulama ile genellikle aşağıda sıralamış olduğumuz durumlar ve benzerleri amaçlanmıştır.
- Sağlık çalışanlarına yönelik şiddetin gerçekleşmeden önlenmesi
- Sağlık çalışanlarının güvenliklerinin arttırılması
- Sağlık kuruluşlarındaki hizmetlerin aksamasının önlenmesi
- Gerçekleşen şiddet olaylarında faillerin tespit edilerek kolluk kuvvetine teslim edilmesi
- Çalışanların daha huzurlu bir ortamda hizmet vermesini sağlamak
Haksız Yere Beyaz Kod
Beyaz kodun temel amacının şiddetin gerçekleşmeden önlenmesi olduğunu daha önce belirtmiştik. Bu gibi durumlarda hasta veya hasta yakınlarınca haksız yere beyaz kodverildiğinin düşünülmesi gayet normaldir. Ancak doktorun veya herhangi bir sağlık çalışanın beyaz kod vermesi doğrudan cezalandırmaya yeter değildir. Öncelikle fail hakkında bir ceza soruşturması ve sonrasında yeterli delillerin elde edilmesi ile ceza kovuşturması başlatılmaktadır.
Failler hakkında başlatılan soruşturma veya kovuşturma evresinde herhangi bir şiddet olayının gerçekleşmediğinin veya buna teşebbüs edilmediğinin sonucuna varılması halinde herhangi bir ceza verme yoluna gidilemez. Bu durum haksız yere beyaz kod olarak nitelendirilse bile ceza verme yoluna gidilebilmesi için öncelikle yukarıda sıralamış olduğumuz sözlü veya fiziki şiddetin herhangi birisinin unsurlarının oluşması gerekir.
Beyaz Kod Cezası
Ceza kanunumuz veya diğer özel yasalarda ayrıca beyaz kod cezası şeklinde bir düzenleme yoktur. Failin üzerine atılı suçu işlediğinin tespit edilmesi halinde fiilin niteliğine göre;
- Tehdit (TCK 106)
- Hakaret (TCK 125)
- Kasten Yaralama (TCK 86)
- Neticesi Sebebiyle Kasten Yaralama (TCK 87)
- Görevi Yaptırmamak İçin Direnme (TCK 265)
Gibi cezai yaptırımlar ile karşılaşmak mümkündür. Bunlar ayrıca ceza kanunumuzda suç olarak tanımlanmış fiillerdir. Örneğin sağlık çalışanına görevinden dolayı küfretmek, sövmek veya benzeri şekilde hakaretlerde bulunmak beyaz kod verilmesi için yeterlidir. Ancak fail bu durumda TCK 125 maddesi uyarınca yargılanacaktır. Yine hakkında verilecek olan ceza “3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu” uyarınca yarı oranında arttırılacaktır. Bu durumlarda genellikle beyaz kod cezası olarak adlandırılmaktadır.
Beyaz Kod Verdikten Sonra Ne Olur?
Beyaz kod verildikten sonra hastane güvenlik görevlileri ve kolluk kuvvetleri derhal olay yerine intikal ederler. Öncelikle devam etmekte olan bir şedit olayı ile karşılaşmaları halinde görev tanımlarındaki yetki çerçevesinde şiddet olayını sonlandırarak failler kolluk kuvveti tarafından gözaltına alınır. Bu gözaltı işleminden sonra gerekli adli süreç başlamış olarak kabul edilir.
Sağlık çalışanlarına şiddetin türüne göre (tehdit, hakaret, kasten yaralama veya görevi yaptırmamak için direnme) gerekli deliller Cumhuriyet Savcısının talimatı ile toplanır. Soruşturma aşamasında beyaz kod verilmesine neden olan fiillerin suç olarak tanımlanması halinde Cumhuriyet Savcısı tarafından ilgili sevk maddelerine göre iddianame düzenlenerek kovuşturma aşamasına yani yargılama aşamasına geçilir.
Beyaz Kod Tutanağı Nedir?
En kısa ve anlaşılabilir şekilde kodun verilmesine neden olan şiddet olayına ilişkin bilgilerin yer aldığı yazılı belgeyi beyaz kod tutanağı olarak tanımlayabiliriz. Bu tutanakta olayın gerçekleştiği yer, tarih, saat, tanık bilgileri, faillere ilişkin bilgiler, kamera veya ses kayıtları gibi farklı birçok bilgi yer alır. Dilerseniz bu konuda yazımızın sonunda paylaşacağımız beyaz kod tutanağı örneğinden faydalanabilirsiniz.
Sık Sorulan Sorular
Beyaz Kod Olay Anında Mı Verilmelidir?
Hayır beyaz kodun olay anında verilmesi gibi bir zorunluluk yoktur. Olayın sona ermesinden sonra da yukarıda sıralamış olduğumuz şekilde gerçekleşen bir şiddet olayı nedeniyle gerekli tutanaklar tutulabilir. Bu durumda genellikle sağlık bakanlığının oluşturmuş olduğu entegre sistemler kullanılmaktadır.
Beyaz Kod Bütün Hastanelerde Uygulanıyor Mu?
Evet bu uygulama bütün sağlık kuruluşlarında zorunlu olarak uygulanmaktadır. Sağlık Bakanlığı ile; Özel hastane, devlet hastanesi, üniversite hastaneleri veya sağlık ocakları fark etmeksizin bütün sağlık kuruluşları ile gerekli entegre sistemler oluşturulmuştur.
Beyaz Kod Hangi Konuları Kapsar?
Gerçekleşmekte olan sözlü, fiili hatta psikolojik bir şiddetin hatta bu tür şiddetlerin gerçekleşme ihtimali bulunması gibi durumlarda sağlık çalışanları bu uygulamayı kullanabilirler. Bu olay sözlü şiddet olarak nitelendirilen tehdit olabileceği gibi, fiziki şiddete bir örnek olan yaralama veya görevi yaptırmamak için direnme şeklinde de olabilir.
Beyaz Kod Verilmesi Zorunlu Mudur?
Her ne kadar sağlık çalışanlarını şiddetten korumak adına geliştirilmiş bir uygulama olsa da kullanılması zorunlu değildir. Ancak şiddetin türü, niteliği veya boyutu fark etmeksizin gerçekleşen ve Türk Ceza Kanunumuzda suç olarak tanımlanan bir fiilin sağlık çalışanına yönelik işlenmesi şikayete tabi değildir. Suçun öğrenilmesi ile şikayete tabi olmaması nedeniyle birlikte re’sen soruşturma başlatılır.
Beyaz Kod Tutanağı Örneği
Olay Tarihi :
Olay Saati :
Olay Yeri/Birim :
Sağlık Kuruluşunun Adı :
Sağlık Kuruluşunun Bulunduğu İl / İlçe :
Olay Türü : Sözlü / Fiziksel Şiddet ne şekilde gerçekleştiği
Adı Soyadı :
TC Kimlik No :
Görevi ve Unvanı :
Çalışmış Olduğu Birim :
İletişim Bilgileri :
Adı Soyadı :
TC Kimlik No : (Tespit Edilebilmesi Halinde)
İletişim :
(Olayın özeti kronolojik bir sıra ile yazılmalıdır.)
(Olaya ilişkin deliller –kamera kayıtları, tanık beyanları, ses kayıtları-)
7) İMZALAR
Not: Beyaz kod tutanağı örneği maktu olarak hazırlanmış olup, genel olarak içermesi gereken bilgiler yukarıdaki gibidir. Ancak güncel yasa, yönetmelik ve tebliğlere uygun tutanak örneğine https://beyazkod.saglik.gov.tr adresinden ulaşabilirsiniz.
Beyaz Kod Haricinde Hastanede Kullanılan Diğer Kodlar
Beyaz kod nedir ve hukuki boyutları hakkında bilgi verdikten sonra yine hastanelerde ve sağlık kuruluşlarında kullanılan diğer kodlar hakkında kısaca bilgi verip yazımızı sonlandıralım.
Mavi Kod Nedir? (2222)
Mavi kod daha çok kalp durması olarak bilinen ve tıbbı bir terim olan “kardiyak Arrest” veya hastada solunum durmasını ifade eder. Diğer bir ifade ile acil tıbbi müdahale gerektiği yönünde bir çağrıdır.
Pembe Kod Nedir? (3333)
Pembe kod ise sağlık kuruluşu içerisinde tedavi gören veya hasta yakını olan çocuk veya bebeklere yönelik bir kaçırılma girişimi ifade eden koddur.
Kırmızı Kod Nedir? (4444)
Kırmızı kod ise bir çok kamu kuruluşunda olduğu gibi sağlık kuruluşunda “yangın” alarmı için kullanılan bir koddur.
Sarı Kod Nedir?
Daha çok doğal afet, kitlesel yaralanması veya sağlık kuruluşunda buna benzer hasta yoğunluğunu ifade etmek için kullanılmaktadır.
Turuncu Kod Nedir?
Sadece sağlık kuruluşlarına mahsus bir kod olmayıp diğer bütün kamu kurum ve kuruluşlarında geçeli olup, kurumda biyolojik, kimyasal, nükleer veya radyolojik bir tehlike bulunduğu anlamına gelmektedir.
