İkale Sözleşmesi Nedir?

İkale sözleşmesi nedir? Daha önce yine başka bir geçerli sözleşme ile kurulmuş hukuki ilişkinin yeni bir sözleşmesi ile sonlandırılmasıdır. Yine tarafların özgür iradelerine dayalı olmaları nedeniyle hukuki geçerliliği bakımından diğer sözleşmelerden bir farkı yoktur. 

Uygulamada sıklıkla yine işçi ve işveren arasında düzenlenen “ibraname” ile ikale sözleşmelerinin amaç ve kapsamları bakımından tereddüde düşüldüğü görülmektedir. Her iki farklı kavramlar olması nedeniyle ibranameler hakkında daha detaylı bilgilere “İbraname Nedir İbraname Nasıl Düzenlenir?” başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz. Yazımızın sonunda üzerinde gerekli düzenlemeleri yaparak kullanabileceğiniz “ikale sözleşmesi örneği”den faydalanabilirsiniz. 

İkale Sözleşmesinin Hukuki Niteliği

Borçlar Kanunu veya diğer özel yasalarımızda ayrıca ikale sözleşmesi adı altında bir sözleşme düzenlenmemiştir. Ancak herhangi bir sözleşmesinin geçerliliğinden söz edebilmenin en önemli unsurları tarafların özgür iradelerine dayanmasıdır. Ayrıca sözleşme ile taraflara hukuka ayrı bir hak ve yükümlülük yüklenmemesi gerekir. Bu iki önemli unsuru taşıdığı sürece ikale sözleşmeleri de hukuki olarak geçerli sözleşmelerdir. 

İkale Sözleşmesi Yasal Mı?

İkale sözleşmeleri daha çok iş hukuku alanında işçi ve işveren arasında düzenlenin bir sözleşmedir. İş Kanunda da herhangi bir tanımı yapılmamış olsa da geçerliliği ve yasal olup olmadığı konusunda borçlar kanununda yer alan hükümler geçerlidir. Özellikleri itibariyle borçlar kanunumuza göre “genel sözleşme” niteliğindedir. Bu konuda herhangi bir uyuşmazlık yaşanması halinde yerel mahkemeler ve yüksek yargı organları bu sözleşmeleri geçerli olarak kabul etmektedirler. Bu nedenle ikale sözleşmelerinin hukuk sistemimizde yasal olduğunu söyleyebiliriz. 

İkale Sözleşmeleri Unsurları

Farklı konularda düzenlendiğine zaman zaman rastlansa da sıklıkla işçi ve işveren arasında mevcut iş sözleşmesinin sonlandırmaya yönelik bir sözleşmedir. İkale sözleşmesi unsurlarıhakkında bilgi verirken bu durum gözetmemiz daha anlaşılır olacaktır. Genel hatları ile ikale sözleşmesinin unsurlarını aşağıdaki gibi özetleyebiliriz. 

Rıza Unsuru

Esasen bütün sözleşmelerin temel unsuru karşılıklı rıza ile düzenlenerek imza altına alınmalarıdır. Herhangi bir sözleşmeyi geçersiz kılan en önemli unsur baskı ve tehdit gibi zorlayıcı unsurlarla imza altına alınmalarıdır. Özellikle iş hukukuna dayalı sözleşmelerin imzalanmasında belirli bir değerlendirme süresinin bulunmaması çoğu zaman yüksek yargı organlarınca rıza dışı imzalandığına işaret olarak kabul edilmektedir. 

Menfaat Unsuru

Sözleşmeler düzenlenme amaçları itibariyle karşılıklı menfaatlerin gözetildiği belgelerdir. İş hukukuna dayalı olarak düzenlenen ikale sözleşmeleri genellikle çalışanın lehine menfaatler içerir. Şayet bu sözleşme iş sözleşmesini sonlandıracak nitelikte ise içerikte işçi aleyhine bir hüküm bulunmaması gerekir. Son olarak sözleşmede bulunan menfaat makul nitelikte olmalıdır. 

Şekil Unsuru

İkale sözleşmesinin yazılı olarak düzenlenmesi gerektiği yönünde bir zorlayıcı hüküm yoktur. Ancak bu konuda herhangi bir uyuşmazlık baş göstermesi halinde sözlü olarak yapılan sözleşmelerin geçerliliğinin ispatlanması zordur. Bu nedenle ispat açısından ikale sözleşmeleri yazılı olarak yapılmalıdır. 

Menfaatler Makul Olmalıdır

İkale sözleşmesi unsurları arasında dikkati geçen ve sık sık uyuşmazlık konusu yapılan konu sözleşmenin makul ödemeler içermesi gerektiğidir. Gerek yerel mahkemeler gerekse Bölge Adliye Mahkemeleri ile Yargıtay ilgili hukuk daireleri bu konuda görüş birliğine varmışlardır. 

“İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili tarafından istinaf başvurusunda bulunulması üzerine Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; uyuşmazlığın Türk hukuku uygulanarak çözümlenmesinin yerinde olduğu, davalının iş sözleşmesini tazminat ödenmesini gerektirmeyecek şekilde feshettiğini ispat edemediği, davacının ihbar tazminatına hak kazandığı, davalı Şirketin asıl işveren sıfatıyla davacının tüm çalışma döneminden sorumlu olduğu, ücret bordroları incelendiğinde; davacıya her ay ödenen tutarın net 3.500,00 USD olduğu, işveren tarafından bordro hilesi yapıldığı, ikale sözleşmesinin geçerli olmadığı, ikale sözleşmesinin geçerli olması için makul yararı kapsayan ek ödemelerin yapılması gerektiği, sadece kıdem tazminatı ödenmesinin makul yarar olarak değerlendirilemeyeceği, davacıya yapılan ödemelerin mahsup edildiği, davacının sadakat primine hak kazandığı, fazla çalışma, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri hesabının belgeye ve ücret bordrolarına göre yapılması sebebiyle indirim yapılmamasının yerinde olduğu, ıslaha karşı zamanaşımı savunmasının dikkate alındığı gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.”

Hukukta İkale Nedir?

İkale, hukuki açıdan sözleşmenin bozumu ve fesihte anlaşma olarak kabul edilir. Borçlar kanunumuzda yer alan diğer hükümler ile birlikte değerlendirildiğinde hukukta ikale; “var olan bir sözleşmenin tarafların karşılıklı anlaşması ile sonlandırılması” olarak kabul edilebilir. Sıklıkla iş hukuku alanında kullanılmasına bağlı olarak zaman zaman iş sözleşmesinin feshi olarak görülse de yeni bir sözleşme niteliğinde olması nedeniyle tam olarak bir fesih söleşmesi hükümlerini içermez. 

İkale Sözleşmesinde Neler Ödenir?

Kıdem Tazminatı

İş Kanunumuzda yer alan hükümlere göre kıdem tazminatı ödenmesi için çalışanın en az bir yıl süre ile aynı iş yerinde çalışmış olması gerekir. Niteliği itibariyle ikale sözleşmesi iş akdinin feshi değildir. Makul menfaat sınırları içerisinde kıdem tazminatı koşulları oluşmasa dahi işveren tarafından ikale sözleşmeleri ile çalışana kıdem tazminatı ödenebilir. 

İhbar Tazminatı

Kıdem tazminatı durumunda olduğu gibi ihbar tazminatı da ödenebilir. İş ilişkisi ikale sözleşmesi ile karşılıklı olarak sona erdirilmiş olsa dahi uygulamada sık sık ikale sözleşmelerinde ihbar tazminatına dair ödemelere rastlanılır. 

Yıllık İzin Ücretleri (Kullanılmayan)

İhbar ve kıdem tazminatının aksine kullanılmayan yıllık izin ücretleri ikale sözleşmesi ile ödenmelidir. Kullanılmayan izin ücretleri yasal bir hak olması nedeniyle sözleşmenin niteliği fark etmeksizin iş akdinin sona ermesi ile beraber kullanılmayan yıllık izin ücretleri her durumda ödenmelidir. 

Diğer Ödemeler

Yukarıda detaylarını belirtmiş olduğumuz ödemeler ikale sözleşmesi ile sık ödenen haklardır. Bunlar haricinde ise yine makul olmak koşulu ile ikale sözleşmesinde aşağıdaki ödemelerin yapılması mümkündür. 

• Prim ödemeleri
• Ek tazminat
• Erken fesih primi
• Fazla mesai ücretleri

İkale Sözleşmesi Kaç Maaş Ödemeye İzin Verir?

Bu konuda genel geçer bir kural yoktur. Genellikle işverenin teklifine gör değişir. Taraflar arasındaki anlaşmaya bağlı olsa da çalışanın kıdem yılı bu miktara etki eden en önemli unsurdur. Bunu haricinde çalışanın pozisyonu, yetki seviyesi, iyi niyet göstergesi ve ödeme gücü gibi farklı kriterler ikale sözleşmesi ile kaç maaş ödenmesi gerektiğine etki eder. Ancak her durumda kaç maaş ödeneceği makul sayılabilecek ölçülerde belirlenmelidir. 

İkale Sözleşmesi İle İşten Ayrılan İşsizlik Maaşı Alabilir Mi?

Bilindiği üzere işsizlik maaşı alabilme şartları arasında en önemli husus, çalışanın kendi isteği ile işten ayrılmamış olması gerektiğidir. Yukarıda yapmış olduğumuz ve ikale sözleşmesi nedir? Konusunda vermiş olduğumuz bilgilerden de anlaşılacağı üzere bu sözleşmeler ve işveren arasında imzalanan ve iş sözleşmesinin her iki tarafça sonlandırılmak istendiği belgelerdir. Bu konuda çalışanın kendi isteği ile işten ayrıldığı sonucu doğar. 

Kural olarak kendi isteği ile işten ayrılan çalışana işsizlik maaşı ödenemeyeceğinden ikale ile işten ayrılan çalışana da işsizlik maaşı ödenmez. Yerel mahkemeler ile yüksek yargı organları ile İşkur’da ikale sözleşmesi ile işten ayrılan kişinin işsizlik maaşı alamayacağını benimsemiştir. 

İkale İle Çıkış Kodu Nedir?

İş akdinin ikale ile sona ermesi halinde Sosyal Güvenlik Kuruman 22 (Diğer Nedenler) kodu ile işten çıkış bildiriminde bulunulur. 

İkale Sözleşmesi İmzalayan İşçi Dava Açabilir Mi?

Belirli şartların oluşması halinde ikale sözleşmesi imzalayan işçi dava açabilir. Bu yönde açılan davalar genellikle sözleşmenin geçerliğine yöneliktir. İkale sözleşmesi unsurlarıbaşlığı altında sıraladığımız aykırılıkların bir veya bir kaçının bulunması halinde dava açılabilir. Örneğin işçi sözleşmeyi baskı altında veya hile ile imzalatıldığını ileri sürebilir. 

İkale Sözleşmesinin Avantajları ve Dezavantajları

İkale sözleşmelerinin işçi ve işveren açısından avantajları olduğu gibi dezavantajları da vardır. Ancak genel olarak değerlendirdiğimizde avantajlarının daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Genel hatları ile ikale sözleşmesinin işçi açısından avantajlarını ve dezavantajlarını aşağıdaki gibi özetleyebiliriz. 

İkale Sözleşmesinin Avantajları

Uyuşmazlığına düşmeden işten ayrılma; eksiksiz ve usulüne uygun bir şekilde karşılıklı anlaşmaya varılarak düzenlenen bir ikale sözleşmesi ileride baş gösterecek uyuşmazlıkların önüne geçer.

Ek menfaat sağlama imkanı; Yukarıda da belirttiğimiz gibi bu sözleşmeler özellikle işçi açısından ek menfaatler getirebilir. Örneğin kıdem veya ihbar tazminatı hakkı bulunmasa dahi bu sözleşmelerde bu menfaatlerin sağlanması mümkün hale gelebilir. Ayrıca karşılıklı anlaşma ile ek olarak bir veya daha fazla maaş tutarında ek ödeme imkanına sahip olunabilir. 

İyi niyetli bir şekilde işten ayrılma; İkale sözleşmeleri karşılıklı anlaşma ve uzlaşı içerisinde düzenlendiğinden özellikle işçi aleyhine haklı fesih nedeni olarak kabul edilmez. Bu durumda işçinin uzlaşıcı bir yapıda olduğuna işarettir. Başka bir iş başvurusunda bu durum işçi açısından olumlu bir özellik olarak değerlendirilir. 

İkale Sözleşmesinin Dezavantajları

• İşsizlik maaşı hakkı kaybolur.
• Baskı altında imzalatılma ihtimali vardır. (daha sonra bu durum kanıtlandığında iptali mümkündür.)
• Sözleşme ile dava açma hakkı sınırlandırılabilir.
• Diğer hak kayıpları yaşanabilir.

İkale Sözleşmesi Avantajlı Mı Dezavantajlı Mı?

Somut olay hakkında detaylı bir bilgiye sahip olunmadan bu konuya açık ve net bir şekilde cevap vermememiz olanaksızdır. En önemli dezavantajı ise çalışanın işsizlik maaşı alamamasında görülür. Buna karşın bu sözleşme ile işveren tarafından ayrı maddi menfaatler sağlanması bu dezavantajı ortadan kaldırabilecektir. Bu nedenle somut olay hakkında daha detaylı bilgi sahibi olunması gerekir. 

İkale Sözleşmesi Nasıl Hazırlanır?

Bu sözleşmeleri hazırlarken özellikle ikale sözleşmesi unsurlarına dikkat edilmelidir. Sözleşmenin hukuk kuralarına aykırı şekilde düzenlenmesine bağlı olarak ileride uyuşmazlık yargı organlarınca dava konusu yapılabilir. Diğer sözleşmeler ve ikale sözleşmesihazırlanırken aşağıdaki unsurlar önemle gözetilmelidir. 

• Tarafların açık kimlik bilgileri doğru bir şekilde yer almalıdır. 
• Sözleşmenin hangi şartlarda düzenlendiği herhangi bir kuşkuya yer bırakmaksızın açıkça belirtilmelidir. 
• İkale sözleşmesi ile çalışana ek menfaatler sağlanması halinde bu hususlara yer verilmelidir. 
• Zorunlu olmasa da her türlü sözleşmenin yazılı olarak düzenlenmesi ileride doğabilecek uyuşmazlıkların belgelendirilmesi açısından önemlidir. 
• Tarafların sözleşmeyi hür ve özgür iradeleri ile imzaladıklarına dair hükümler eksiksiz bir şekilde yer almalıdır. 

İkale Sözleşmesi Örneği

İKALE SÖZLEŞMESİ

Taraflar                                :

1. İşveren: İşyeri unvanı, adresi ve vergi numarası
2. İşçi: Açık Kimlik bilgileri, Tc Kimlik No ve Adres Bilgileri

Sözleşmenin Konusu         : İşveren ve işçi arasında … tarihinden bu güne devam eden iş sözleşmesinin, işbu ikale sözleşmesi ile karşılıklı olarak anlaşma suretiyle sona erdirilmesi

İş Sözleşmesinin Sona Erme Tarihi       : Taraflar arasında düzenlenmiş olunan … tarihli iş sözleşmesinin … tarihinde sona ermesi kararlaştırılmıştır. 

Ödemeler ve Menfaatler             : Sözleşmenin sona ermesi ile beraber işveren işçiye aşağıdaki ödemeleri yapmayı kabul eder; 

1. Kıdem Tazminatı                                 : … TL
2. İhbar Tazminatı                                   : … TL
3. Kullanılmayan Yıllık İzin Ücretleri   : … TL 
4. Diğer Ek Menfaatler                           : … TL (örnek 3 maaş ödeme)

TOPLAM ÖDEME                                 : … TL

Tarafların Beyanları          : Taraflar (işçi ve işveren) bu sözleşmeyi herhangi bir baskı, tehdit ve zorlama altında kalmaksızın imzaladıklarını, sözleşme içerisinde yer alan ödemeler haricinde herhangi bir alacak ve hak iddiasında ya da farklı tazminat talebinde bulunmayacaklarını beyan etmişlerdir. 

            İşbu sözleşme … tarihinde iki nüsha olarak düzenlenerek taraflarca imza altına alınmıştır. 

İsim Soyisim                                                                               İsim Soyisim

      İşçi                                                                                               İşveren

İkale Sözleşmesi Düzenlenirken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Yukarıda hazırlamış olduğumuz ikale sözleşmesi standart ve matbu bir sözleşme değildir. Her somut olayda sözleşmenin içeriği de değişiklik gösterebilir. Bu nedenle sözleşme üzerinde somut olaya göre gerekli düzenleme ve uyarlamaların yapılması gerekir.