İkrar dilimize Arapçadan geçmiş olup, “onaylama, karar verme” anlamlarını taşımaktadır. Hukuki anlamda ise ikrar yine benzer anlamları taşır. Herhangi bir dava ya veya uyuşmazlıkta karşı tarafından lehine bir şekilde vakıanın doğruluğunu kabul etmek anlamlarını taşır. Bu şekli ile “inkar” kelimesinin zıt anlamlısını olduğunu da söyleyebiliriz. Hukuki açıdan kısman farklı anlamları ve sonuçları olabilmektedir. Peki hukukta ikrar ne demek? Sonuçları ve ikrar türleri nelerdir?
Hukuk Dilinde İkrar Ne Demek?
Hukuki açıdan da yine kabul etme, onaylama anlamlarına gelmektedir. Gerek ceza hukuku, gerekse özel hukuk alanında önemli bir delil niteliğine haizdir. Ceza hukuku açısından genellikle şüphelinin / sanığın üzerine atılı suçu kabul etmesi şeklinde kendisini gösterir. Özel hukuk alanında da yine uyuşmazlık konusu olan vakıaları kabul etme şeklinde sonuçlar doğurur.
Ceza hukuku ve özel hukuk alanlarında önemli bir delil niteliği taşısa da sadece 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununda delil niteliği konusunda bir hükme yer verilmiştir. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunumuzun 188/1 maddesine göre;
“Tarafların veya vekillerin mahkeme önünde ikrar ettikleri vakıalar, çekişmeli olmaktan çıkar ve ispatı gerekmez.”
Görüldüğü gibi özel hukuk alanında önemli bir delil niteliğine sahiptir. Ayrıca 188/2 maddesinde madde hatadan kaynaklanmadıkça ikrardan dönülemeyeceği hükme bağlanmıştır.
Mahkeme İçi ikrar Ne Demek?
Mahkeme içi ikrar HMK 188/1 maddesinde yapılan ikrar türüdür. 6100 sayılı yasanın 188/1 maddesi gereğince mahkeme heyeti veya hakim huzurunda ikrarın yapılmasıdır. Bu şeklide gerçekleşecek bir ikrar kesin delil niteliğine sahiptir. Maddi hata bulunmadıkça mahkeme genellikle bu şekilde yapılan bir kabul ile bağlıdır.
Davacının / davalının bu şekilde gerçekleştirmiş olduğu bir ikrar sonunda yeniden doğruluğu konusunda bir araştırma yapma gereği duyulmaz. Diğer bir ifade ile kesin ve bağlayıcı bir niteliktedir.
Örnek
Alacak davasında, davalının mahkeme hakimi huzurunda, davacıdan 50.000 TL borç aldığını ve geri ödemediğini beyan etmesi bir çeşit mahkeme huzurunda ikrardır. Bu şekildeki ikrarın duruşmada sözlü olarak yapılmış olması zorunluluğu yoktur. Tarafların yine ikrar içeren dilekçeleri de geçerli olarak kabul edilir.
Mahkeme Dışı İkrar Ne Demek?
Mahkeme dışı ikrar aynı anlamı taşısa da hukuki açıdan farklı sonuçlar doğurabilir. 6100 sayılı yasanın 188/3 maddesinde yer alan hükme göre “sulh görüşmeleri sırasında yapılan ikrar tarafları bağlamaz.” Mahkeme içi ikrarın aksine bu ikrar türünde tarafların hakim / mahkeme huzurunda yapmış oldukları bütün ikrarlar mahkeme dışı ikrar olarak kabul edilir. Bu şekilde elde edilen deliller kesin delil niteliğine sahip olmayıp daha çok takdiri delil niteliğindedir. Yani kesin bir bağlayıcılığı yoktur. Diğer bilgi, belge veya tanık beyanları ile desteklenmesi halinde kesin delil olarak kabul edilmesi mümkündür.
Örnek
Borçlunun alacaklısına e-posta göndererek kendisine olan borcunu 1 ay içerisinde ödeyeceğini iletmesidir.
İkrar Türleri
Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi gerek ceza hukuku alanında gerekse özel hukukta ikrar tam olarak tanımı yapılmış bir kavram değildir. İkrar türleri konusunda da ayrı bir düzenleme bulunmasa da hukuki açıdan amaç, kapsam ve özellikle sonuçlarına göre ikrar türleri benimsenmiştir.
Soyut İkrar Ne Demek?
En sık karşılaşılan ikrar türüdür. İkrarda bulunan kişi genellikle herhangi bir açıklama yapma gereği duymadan doğrudan sözlü olarak kabul ettiği ikrardır. Diğer ikrar türleri ile kıyaslandığında en bağlayıcı ikrar türü olduğunu da söylememiz mümkündür. Genellikle onayla şeklinde kendisini gösterir.
Örnek
Davacının, davalının kendisine 100.000 TL borçlandığını beyan etmesi karşısında davalının bunu onaylamasıdır.
Tevilli İkrar Ne Demek?
En anlaşılabilir şekilde tevilli ikrarı, ikrar ve inkarın birlikte yapılması olarak tanımlayabiliriz. Diğer bir ifade ile ikrarda bulunan kişi durumu kendi lehine çevirme çabası içerisindedir. İkrar edilen kısım kesin delil olsa da inkar ya da yorum eklenen kısım yine ispatlanması gerekir.
Örnek
Davacının, davalıdan 50.000 TL alacağını olduğunu beyan etmesi karşısında davalının borcunu kabul etmiş olmakla beraber bu borcu ödemiş olduğunu beyan etmesidir.
Bileşik İkrar Ne Demek?
İkrar ile birlikte yeni bir olgunun ileri sürüldüğü ikrar türüdür. Tevilli ikrarda olduğu gibi ilgili yine durumu kendi lehine çevirme çabasındadır. Yine ikrar edilen kısım kesin iken inkar edilen kısım ispatlanma yükümlülüğü vardır.
Örnek
Davacının, davalının kendisine 20.000 TL borcu olduğunu söylemesi karşısında, davalının, davacıdan para aldığını anlak bu parayı bir işe karşılık olarak ücret karşılığında aldığını ve geri ödemek zorunda olmadığını beyan etmesidir.
Ceza Davasında İkrar Ne Demek?
Özel hukuk alanında olduğu gibi ceza davalarında da ikrar kabul etme, onaylama anlamlarını taşır. Ceza davalarında ve ceza soruşturmalarında genellikle şüpheli veya sanık hakkında bir suç isnadı vardır. Ceza davasında ikrar ise genellikle şüpheli ya da sanığın bu üzerine atılı suçu kabul ettiği anlamına gelir.
Tıpkı mahkeme içi ikrarda oldu gibi daha çok Cumhuriyet Savcısı ya da mahkeme hakimi huzurunda kabul edilebilir. Yukarıda detaylarını paylaştığımız ikrar türleri büyük ölçüde ceza hukuku alanında da geçerlidir. Örneğin şüphelinin üzerine atılı hırsızlık suçunu veya hakaret suçunu koşulsuz olarak kabul etmesi tam ikrar olarak nitelendirilebilir. Ya da sanığa isnat edilen silahla yağma suçunda mağdurdan tehdit ile para aldığını kabul ederken suçun işlenişi sırasında silah veya silahtan sayılır herhangi bir araç kullanmadığını beyan etmesi kısmi ikrar olarak değerlendirilebilir.
İkrar Halinde Ceza İndirimi Yapılır Mı?
Ceza hukuku alanında sanığın suçunu ikrar etmesi doğrudan ve zorunlu ve bir ceza indirimi nedeni değildir. Çoğu zaman takdiri indirim nedeni olarak görülmektedir. Ancak ikrar ile birlikte etkin pişmanlık göstermesi halinde ceza indirimi söz konusu olabilmektedir.
Sanığın Suçunu İkrar Etmesi Nedir?
Sanığın suçunu ikrar etmesi, devam etmekte olan ceza davalarında duruşma sırasında veya mahkeme huzurunda üzerine atılı suçu işlediğini kabul etmesidir. Ceza davalarında diğer deliller ile kısmen de olsa desteklenmesi halinde kesin delil olarak kabul edilebilir.
İkrarın Geri Alınması Mümkün Müdür?
Evet, ceza hukuku açısından ikrarın geri alınmasının önünde bir engel yoktur. Ancak ikrar ile tam olarak mahkemenin bağlı olmadığı gibi geri alınan ikrar ile de tam olarak mahkeme bağlı değildir. Özel hukuk alanında ise mahkeme huzurunda yapılan ikrardan maddi hata söz konusu olmadıkça geri dönüş söz konusu olamamaktadır. (HMK, md 188/1)
İkrar Davayı Sona Erdirir Mi?
İkrar davayı sona erdiren bir işlem değildir. İkrardan sonra uyuşmazlığın niteliğine göre ve sanığın / şüphelinin hukuki durumunun tespiti için yeni delillerin araştırılmasına gereksinim duyulabilir. Ayrıca gerek görülmesi halinde mahkeme ikrarın gerçekliliğini de araştırabilecektir. Bu nedenle ikrardan sonra dava sona ermez.
Susma Hakkını Kullanmak İkrar Mıdır?
Hayır sanığın soruşturma aşamasında veya kovuşturma aşamasında susma hakkını kullanmak istemesi doğrudan suçu ikrar ettiği sonucunu doğurmaz. Günlük hayatta sık sık rastladığımız “sukut ikrardan gelir” yaklaşımı ceza hukuku açısından geçerli değildir.
Samimi İkrar Ne Demek?
Samimi ikrar genellikle ceza hukuku alanında kullanılan bir tabirdir. Sanığın veya şüphelinin yetkili merciiler önünde herhangi bir baskı, tehdit veya zorlama altında kalmadan suçunu ikrar etmesi anlamına gelir.
