5237 sayılı Türk Ceza Kanununun malvarlığına karşı suçlar başlığı altında TCK 165 maddesinde düzenlenen suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçu ile kamu düzeninin korunması ile birlikte kişilerinde malvarlığı koruma altına alınmaya çalışılmıştır. TCK 165 maddesi ve madde gerekçesinden anlaşılacağı üzere suç eşyası özetle; Herhangi bir suçtan dolaylı veya doğrudan elde edilen ekonomik değerler ile malvarlıklarıdır.
Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi seçimlik hareketli bir suç olup; Suç eşyasını satmak, devretmek, satın almak veya kabul etmek şeklinde işlenebilen bir suçtur.
Suç Eşyasının Satın Alınması veya Kabul Edilmesi Suç Cezası
TCK 165/1; “Bir suçun işlenmesiyle elde edilen eşyayı veya diğer malvarlığı değerini, bu suçun işlenmesine iştirak etmeksizin, satan, devreden, satın alan veya kabul eden kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır”
TCK 165 maddesinden de anlaşılacağı üzere failin suç eşyasının elde edilmesine yönelik işlenen diğer suça (örneğin, hırsızlık, yağma vs) iştirak etmemesi gerekmektedir. Suç; suç eşyasının satılması, satın alınması veya kabul edilmesi veya devredilmesi gibi hareketlerle işlenebilmektedir.
Suç TCK 167/1 ve TCK 167/2 maddelerinde belirtilen haller dışında şikâyete bağlı suçlardan olmayıp re’sen soruşturulması gereken suçlardan olup, yargılama görevi Asliye Ceza Mahkemelerindedir.
Suç Eşyasının Satın Alınması veya Kabul Edilmesi Suçunun Unsurları
Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçu kasten işlenebilen bir suçtur. Failin satmış veya satın almış olduğu ya da kabul etmiş olduğu eşyanın suç eşyası olduğunu bilerek hareket etmesi gerekmektedir.
Uygulamada genellikle TCK 165 maddesi kapsamında değerlendirilen suç eşyasının elde edilmesine yönelik daha önce gerçekleşen suça “öncül suç” denilmektedir. Öncül suçun, taksirle veya kasten işlenmesi konusunda da bir ayrım yapılmadığı gibi, öncül suç, hırsızlık, yağma, rüşvet, irtikap veya dolandırıcılık gibi hatta yine TCK 165 maddesinde belirtilen suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçu da olabilmektedir. Failin öncül suçun niteliği konusunda bilgi sahibi olup olmaması suçun oluşumunu etkilememektedir. Failin TCK 165 maddesinden sorumlu tutulabilmesinin en önemli koşulu söz konusu eşyanın herhangi bir suç nedeniyle elde edilmiş olduğunun bilinerek hareket edilmesi gerektiğidir.
Suç Eşyasının Satılması veya Satın Alınması
TCK 165 maddesinde yer alan seçimlik hareketler genellikle satın almak veya satılması şeklinde gerçekleşmektedir. Satma en basit anlamı ile “bir malı değer karşılığında bir başkasına verme” eylemidir. TCK 165 maddesi kapsamında satma borçlar kanununa nazaran daha geniş bir kavramdır. Borçlar kanununda tanımlanan “satma” eyleminden farklı olarak bu ticari ilişkinin herhangi bir satış sözleşmesine dayanması zorunlu değildir.
Suç eşyasının satın alınması ise failin suç eşyasını bir bedel karşılığında mülkiyetine geçirme işlemidir. Satma ve satın alma işlemi sonucunda alıcı ve satıcı arasında bir nakit alışverişi olabileceği gibi, trampa (değiş – tokuş) yapılmak suretiyle de bu alışveriş yapılabilir, suça konu malın taşınır veya taşınmaz mal olup olmaması, suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçu oluşumu bakımından bir ayrım yapılmamıştır.
Suç Eşyasının Kabul Edilmesi
Suç eşyasının kabul etme; satın alma haricinde failin suç eşyasını süreli yada süresiz olarak zilyedini üzerine alması durumudur. Suç eşyasının nakledilmesi veya suç eşyasının saklanması uygulamada suç eşyasının kabul edilmesi olarak değerlendirilmektedir. Suç eşyasının saklanması TCK 281 maddesinde belirtilen “suç delillerinin saklanması” suçundan farklı olarak failin delil saklamak amacıyla hareket etmemesidir.
Suç Eşyasının Satın Alınması Veya Kabul Edilmesi Suçunda Bilgi Vermeme (TCK 166)
TCK 165 maddesi kapsamında değerlendirilemeyecek şekilde failin satın alma sırasında eşyanın suç eşyası olduğunu bilmemesi ancak daha sonra bu eşyanın “suç eşyası” olduğunu öğrenmesine rağmen durumu yetkili makamlara bildirmeme durumu TCK 166 maddesi kapsamında suç olarak düzenlenmiş olup bu şekilde hareket eden fail hakkında, “altı aya kadar hapis veya adli para cezası” öngörülmüştür.
Suç Eşyasının Satın Alınması veya Kabul Edilmesi Şahsi Cezasızlık Nedenleri
TCK 165 maddesinde belirtilen suçun işlenmesi halinde fail hakkında şahsi cezasızlık halleri TCK 167/1 maddesinde düzenlenmiştir. Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçu;
- Türk Medeni Kanunu kapsamında haklarında ayrılık kararı verilmemiş eşlerden birisi,
- Üst soy ya da alt soyunun ya da bu derece kayın hısımlarından birinin veya evlat edinen ya da evlatlığın,
- Aynı konutta yaşayan kardeşlerden biri zararına işlenmesi halinde fail hakkında cezaya hükmolunmaz.
Ancak suçun ayrılık kararı verilmiş eşlerden birinin ayrı konutlarda yaşayan kardeşlerden birinin ya da aynı konutta yaşayan dayı, amca, teyze, yeğen gibi ikinci derece kayın hısımlarının zararına işlenmesi halinde mağdurun şikayeti üzerine “verilecek ceza yarı oranında indirilir” denilmek suretiyle TCK 165 maddesi için fail hakkında cezasızlık ve daha az cezayı gerektiren haller belirtilmiştir.
Suç Eşyasının Satın Alınması veya Kabul Edilmesi Suçunda Etkin Pişmanlık
Suç eşyasının satın alınması ya da kabul edilmesi suçlarında etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması mümkündür. TCK 165 maddesi için etkin pişmanlık diğer mal varlığına karşı suçlarda olduğu gibi mağdurun uğramış olduğu zararın geri verilmesi veya tazmini şeklinde mümkündür.
TCK 168 maddesinde yer alan hükümlere göre etkin pişmanlığın soruşturma veya yargılama aşamasında gösterilmesine bağlı olarak farklı ceza indirimleri düzenlenmiştir.
- Etkin pişmanlığı soruşturma aşamasında gösterilmesi halinde 2/3 oranında ceza indirimi
- Kovuşturma aşamasında karar açıklanmadan etkin pişmanlık gösterilmesi halinde ise 1/2 oranında ceza indirimi öngörülmüştür.
Fail hakkında mahkeme tarafından re’sen etkin pişmanlığa bağlı olarak ceza indirimi yapılabilmesi için zararın tamamının karşılanması gerekir. Kısmen karşılanacak zararlarda ise ceza indirimi uygulanabilmesi için mağdurun rızası gerekmektedir.
Suçun Özel Görünüş Biçimleri
Suça Teşebbüs
Suça teşebbüs Türk Ceza Kanunumuzun 35. Maddesinde düzenlenmiştir. Failin suçu işlemeye elverişli fiili hareketleri göstermesine rağmen elinde olmayan sebeplerde suçu tamamlayamaması halinde söz konusu olur. TCK 165 maddesinde tanımı yapılan suç için teşebbüs hükümlerinin uygulanması mümkündür. Örneğin failin suça konu olan suç eşyasını satın almak, kabul etmek veya devir almak amacı ile bir anlaşmaya varmış olmasına rağmen suç eşyasını teslim almadan yakalanması halinde teşebbüs hükümleri uygulanır.
Suçun teşebbüs aşamasında kaldığının anlaşılması halinde sanık hakkında verilecek olan cezada 1/4 ile 3/4 oranında ceza indirimi yapılabilir.
Suça İştirak
Suçun TCK 165 maddesinde yapılan kanuni tanımı ile suçun unsurları dikkate alındığında suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesinin iştirak halinde işlenmesi mümkün olabilmektedir. Bu durumda her bir fail ayrı ayrı sorumlu tutulur.
İçtima
Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi halinde genellikle bir öncül suçun varlığı söz konusu olur. İçtima failin birden fazla suç işlemesi veya herhangi bir fiilin birden fazla suç tanımına uyması halinde uygulanacak kanun maddesinin tespiti açısından önemlidir.
Türk Ceza Kanunumuzda içtima genellikle 2 farklı şekilde söz konusu olur.
- Gerçek İçtima; birden fazla fiilin birden fazla suç oluşturması halinde fail her bir suçtan ayrı ayrı cezalandırılır
- Fikri içtima; tek bir fiilin birden fazla suçu oluşturması halinde söz konusu olur ve fail en ağır cezai yaptırımı olan suçtan cezalandırılır.
TCK 165 maddesinin konusunu “suç eşyası” oluşturması nedeniyle öncül suç; Hırsızlık, yağma, dolandırıcılık gibi suçlar olabilir. Bu durumda öncül suçu işleyen ve suç eşyasını satmak isteyen failin aynı olması halinde yukarıda tanımını yapmış olduğumuz fikri içtima söz konusu olur.
Örneğin failin hırsızlık suçundan elde etmiş olduğu eşyayı satmak istemesi veya belirli bir süre bulundurması halinde sadece hırsızlık suçundan cezalandırılacaktır.
Zincirleme Suç
Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi halinde sıklıkla fail / failler hakkında TCK 43 maddesinde yer alan zincirleme suç hükümlerinin uygulandığı ile karşılaşmaktayız. Failin farklı zamanlarda suç eşyasını satın alması veya kabul etmesi fiillerini birden fazla kez işlediğinin hatta bunu meslek haline getirdiğinin tespit edilmesi halinde hakkında verilecek olan ceza 1/4 ile 3/4 oranında arttırılarak hüküm kurulur.
Suç Eşyasının Satın Alınması veya Kabul Edilmesi Suçunda Yargılama
Suçun ceza üst sınırları itibariyle yargılama görevi Asliye Ceza Mahkemesine aittir. Yargılama yetkisi ise suçun işlenmiş olduğu yer Asliye Ceza Mahkemelerindedir.
Adli Para Cezası
Herhangi bir suçtan yapılan yargılama sonunda verilen hapis cezasının para cezasına çevrilebilmesi için hürriyeti bağlayıcı cezanın 1 yıl ve daha az süreli olması gerekir. TCK 165 maddesinde de belirtildiği gibi ceza alt sınırı 6 aydır. Dolayısıyla sanık hakkında verilen hapis cezasının 1 yıl ve daha az süreli olması mümkündür. Sanık hakkında 1 yıl ve daha az süreli hapis cezası şeklinde hüküm kurulması halinde para cezasına çevrilmesi mümkün olabilmektedir.
Hapis Cezasının Ertelenmesi
Gerekli koşulların oluşması halinde suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçu için hapis cezasının ertelenmesi şeklinde karar verilmesi mümkündür. Bunun için temel koşul hapis cezası şeklinde kurulan hükmün 2 yıldan az olmuş olması gerektiği ve sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmaması gerektiğidir. Ayrıca sanığın ileride herhangi bir kasıtlı suç işlemeyeceği yönünde kanaat oluşması da hapis cezasının ertelenmesi şartları arasında yer alır.
Suç Eşyasının Satın Alınması Yargıtay Kararları (Para Cezasına Çevirme)
Sanığın sabit olan mağdur K5’e karşı suç eşyasını satın almak fiiline uyan 5237 sayılı TCK’nın 165/1 maddesi gereğince gerekçede açıklanan suçun işleniş biçimi, neticesi, suçun işlendiği yer ve zaman, suç konusunun önem ve değeri, sanığın amacı ve saiki ile cezanın amacının gerçekleşmesinin sağlanması birlikte değerlendirilerek takdiren 6 Ayhapis cezası ve 5 gün karşılığı adli para cezası ile cezalandırılmasına,
Sanığın geçmişi, suçtan sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları, cezanın sanığın geleceği üzerindeki olası etkileri göz önünde bulundurularak cezasından TCK’nın 62. maddesi uyarınca takdiren 1/6 oranında indirim yapılarak 5 Ayhapis cezası ve 4 gün karşılığı adli para cezası ile cezalandırılmasına,
Sanığın ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak, TCK’nın 52/2 maddesi gereğince 1 gün karşılığı olarak takdir edilen 20 TL ile yukarıdaki şekilde belirlenen (4) tam gün sayısının çarpılması sonucundan elde edilen 80 TL ADLİ PARA CEZASI İLE CEZALANDIRILMASINA,
Sık Sorulan Sorular
Bilmeden Çalıntı Mal Satın Alma Cezası
Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçu unsurları başlığımızda da belirttiğimiz gibi suç kasten işlenebilen bir suçtur. Ayrıca failin suça konu malın suç eşyası olduğunu bilerek satın alması gerekir. Bu nedenle bilmeden çalıntı mal satın alma şeklinde bir suç tanımlaması yapılmamıştır.
Telefon Bulup Satmanın Cezası Nedir?
Telefon bulup satmak şeklinde gerçekleşen fiil TCK 165 maddesi kapsamında değerlendirilmez. Failin sadece telefon veya bir başka eşyayı bulmasına rağmen yetkili makamlara teslim etmeksizin satmak istemesi TCK 160 maddesinde tanımı yapılan “kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf” suçunu oluşturur. Bu bilgi doğrultusunda telefon bulup satmanın cezası ise 1 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. (Şikayete tabi suç)
Suç Eşyasının Satın Alınması veya Kabul Edilmesi Uzlaşmaya Tabi Mi?
Evet TCK 165 maddesinde yer alan suç uzlaşmaya tabi suçlar arasında yer alır. Mağdur ile şüpheli arasında soruşturma aşamasında uzlaşma sağlanması halinde kovuşturmaya yer olmadığına dair karar, yargılama aşamasında uzlaşma sağlanması halinde düşme kararı verilmektedir.