Gaiplik kararı kişi hakkında uzun süre haber alınamaması veya herhangi bir ölüm tehlikesi ile birlikte kaybolması halinde gerçekten ölmüş gibi hukuki sonuçlar doğuracak mahkeme kararıdır. Gaiplik kararının nasıl alınacağı, gaiplik davasının nasıl açılacağı ve sonuçları hakkında detaylı bilgiler vermeden önce hukuki açıdan gaiplik nedir ve gaipliğin şartları nelerdir konularına kısaca açıklık getirmek konumuzu daha anlaşılabilir kılacaktır.
Gaiplik Nedir?
Ölüm tehlikesi içerisinde kaybolmuş veya uzun süre boyunca kendisinden herhangi bir haber alınamayan kişilerin, kişiliğinin sona ermesine karar verilmesi gaiplik olarak adlandırılır. Kişi hakkında gaiplik kararı verilebilmesi için bir takım şartların oluşması gerekir. Genel olarak gaiplik kararı verilebilecek durumlar iki farklı şekilde incelenmektedir. Bu durumları ve özelliklerini ise aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
1- Ölüm Tehlikesi İçinde Kaybolma Nedeniyle Gaiplik Kararı
Kişinin ölüm tehlikesi halinde en az 1 yıl süre ile haber alınamaması halinde açılacak dava sonucunda gaipliğine karar verilebilir. Bu ölüm tehlikesi bir doğal afet olabileceği gibi savaş Halide olabilmektedir.
Ölüm Tehlikesine Örnek Olaylar
- Deprem, sel veya çığ gibi doğal afetler sonucu kaybolma
- Gemi veya uçak kazası sonucu kaybolma
- Savaş veya iç isyan durumunda kaybolma
- Terör saldırısı sonucu kaybolma
Ölüm tehlikesine dair verilen örnekleri çoğaltmamız mümkündür. Ancak Türk Medeni Kanunumuzun 33. Maddesi gereğince kişinin gaipliğine karar verilebilmesi için sadece bu ölüm tehlikesinin varlığı yeterli olmayıp kişiden en son haber alındığı veya görüldüğü tarihten itibaren en az 1 (bir) yıl süre ile yeni bir haber alınamaması gerekir.
2- Uzun Zaman Kendisinden Haber Alınamaması Nedeniyle Gaiplik Kararı
Gaiplik Kararı alınabilecek bir başka durum ise ilgiliden uzun bir süre haber alınamaması durumlarıdır. Burada sözü edilen süre ise en az 5 yıldır. Kişiden en son haber alınmış olduğu süreden itibaren en az 5 yıllık süre geçmesi gerekir. Bu durumda kişinin ölüm tehlikesi altında kaybolması gibi bir zorunluluk yoktur.
Ölüm Karinesi Nedir?
Bir kişinin uzun süre ortadan kaybolması veya bu süre zarfında kendisinden haber alınamaması ölüm karinesi olarak nitelendirilir. Türk Medeni Kanunumuzun 31. Maddesinde buna ilişkin gerekli tanımlamalar yapılmıştır.
“TMK md. 31; Bir kimse, ölüme kesin gözle bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolması cesedi bulunamamış olsa bile gerçekten ölmüş sayılır”
Gaiplik Kararı Nasıl Alınır?
Kişi hakkında gaiplik kararı verilebilmesi için öncelikle bir dava açılması gerekir. Yargı mercileri veya idari makamların herhangi bir talep olmaksızın re’sen kayıp olan kişinin gaipliğine karar vermesi söz konusu değildir. Bunun için yetkili mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesidir. Gaiplik davası bu ölüme bağlı herhangi bir hak sahibi olan kişiler tarafından açılabilir. Bu konuda yetkili mahkeme ilgilinin (kayıp kişi) kaybolmadan önceki son yerleşim yeridir. Kayıp olan kişi Türkiye’de hiç ikamet etmemiş olması halinde nüfus kayıt örneğinde kayıtlı olduğu yer Sulh Hukuk Mahkemesi yetkilidir.
Gaiplik Davasında Hukuki Süreç
Ölüm tehlikesi altında kaybolan veya uzun süredir kendisinden haber alınamayan kişinin yakınları yukarıda belirtmiş olduğumuz süreler (1 ve 5 yıl) geçtikten sonra yetkili Sulh Hukuk Mahkemesine delilleri ile birlikte gaiplik davası dilekçesi ile başvurmaları gerekir.
Gerekli koşulların oluşmasından sonra davanın kabulünden sonra mahkeme bu konuda gazete ilanı ile gerekli bilgilendirmeleri yapar. Dava sürecinde en az 2 az ilan yapılması zorunlu olup, her iki ilan arasında en az 6 aylık süre bulunması zorunludur.
Kaybolan kişinin gaipliğine karar verilmesi ve bu kararın kesinleşmesinden sonra bu konuda ilgili nüfus müdürlüğüne gerekli bildirimler yapılır.
Gaiplik Davasının Sonuçları
Yukarıda belirtmiş olduğumuz şekilde açılan dava sonrasında başvurucuların belirtmiş olduğu kişi hakkında yaşadığına dair bir bilgi ve emareye rastlanılmaması, yapılan bu ilanların neticesiz kalması halinde kayıp kişinin gaipliğine karar verilir.
Mahkeme tarafından gaipliğe karar verilmesi halinde kişi ölmüş kabul edilir. Bu karar ölüm tehlikesinin gerçekleştiği gün veya gaipten son haber alındığı günden itibaren hukuki açıdan hüküm doğurur.
Gaiplik Kararının Mirasçılara Etkileri
Usulünce açılmış bir gaiplik davası sonrasında, mahkemece kişinin gaipliğine karar verilmesi halinde “kişinin ölmüş olduğu” kabul edilir. Gaiplik kararının kesinleşmesi ile birlikte miras açılmış kabul edilir.
Her ne kadar hukuki açıdan ilgili hakkında gaip olduğuna dair karar verilmesi durumunda ölmüş olduğu kabul edilse de; Miras hukuku açısın diğer normal ölüm hallerine göre kısmen farklı uygulamalar söz konusu olur.
Türk Medeni Kanunumuzun 584. Maddesinde yer alan hükümlere göre gaip olan kişiye ait miras belirli sürelerle teminat gösterilmesi halinde mirasçılara teslim edilir.
Kişinin ölüm tehlikesi altında kaybolması nedeniyle gaiplik kararı verilmesi halinde mirasçılardan 5 yıl, diğer durumda yani kişiden uzun süre haber alınamaması nedeniyle gaiplik kararı verilmesi halinde 15 süre ile teminat gösterilmesi istenir. Buradaki genel amaç gaibin geri dönme ihtimaline karşın herhangi bir hak kaybına uğramasının önüne geçilmesidir.
Gaipliğin Devam Eden Evliliğe Etkisi
Kaybolan kişi hakkında gaiplik kararı alınmadığı sürece evlilik birlikteliği resmi olarak devam etmektedir. Doğal olarak eşin bu süre içerisinde yeniden evlenmesi mümkün değildir. Gaiplik davası eş tarafından açılması halinde eş tarafından ayrıca bu yönde bir talep bulunulması da mümkündür.
Gaiplik Davası Ne Kadar Sürer?
Herhangi bir kişi hakkında gaiplik kararı alınması uzun bir sürece tabi olabilir. Özellikle herhangi bir ölüm tehlikesi bulunmadığı hallerde yukarıda belirtmiş olduğumuz gibi 5 yıllık bekleme süresinden sonra dava açılabilmektedir. Dava aşamasında ise kayıp kişi hakkında gerekli araştırmaların yapılır. Tanıkların dinlenmesi, ölüm tehlikesi altında kaybolması durumu olması halinde buna ilişkin araştırma yapılması ve en önemlisi en az 2 kez ve 6 aylık aralarla verilecek olan ilanların neticesiz kalması gibi durumlar dikkate alındığında gaiplik davasının en az 1,5 yıl ile 2 yıl arasında sürebileceğini söyleyebiliriz.
Gaiplik Davası Şartları
Gaiplik davası ve hukuki süreçleri hakkında yukarıda vermiş olduğumuz bilgiler doğrultusunda açılacak dava sonrasında kişinin gaipliğine karar verilebilmesi için aşağıda sıralamış olduğumuz şartların gerçekleşmesi gerekir.
- Ölüm tehlikesi altında kaybolan kişi hakkında en az 1 yıl yaşamadığına dair haber alınamaması
- Herhangi bir ölüm tehlikesi olmaksızın kaybolan kişi hakkında ise en a 5 yıl yaşadığına dair haber alınamaması gerekir.
- Her iki durumda da davanın ölüme bağlı hak sahipleri tarafından açılması gerekir.
Sık Sorulan Sorular
Gaiplik Süresi Ne Kadardır?
Kaybolan kişi hakkında gaip olduğu yönünde karar verilebilmesi için iki farklı süre öngörülmüştür. Kaza, doğal afet veya benzeri şekillerde kişinin kaybolmasında bir hayati tehlikenin varlığı söz konusu olmasına rağmen cesedinin bulunamaması durumunda 1 yıldır. Kişi hakkında herhangi bir hayati tehlike olmadan kaybolması halinde ise dava açması süresi 5 yıl olarak belirlenmiştir.
Gaip Ne Zaman Ölmüş Sayılır?
Yukarıda da belirtmiş olduğumuz gibi gaiplik kararı iki farklı durumda alınabilir. Bunlardan ilki ölüm tehlikesinin varlığıdır. Bu durumda gaiplik davası açılması halinde ölüm tehlikesinin; Örneğin bu bir uçak kazası veya doğal afet olması halinde olayın gerçekleştiği gün kişi gaip yani ölmüş olarak kabul edilir.
Ölüm tehlikesi olmadan açılacak gaiplik davası sonunda yine yapılan tüm hukuki işlemlere rağmen yaşadığına dair bir bilgiye ulaşılamaması durumunda genellikle kendisinden en son haber alındığı tarihten itibaren ölmüş olduğu kabul edilir.
Gaiplik Şartları Nelerdir?
Gaiplik şartları denildiğinde genellikle yukarıda sıralamış olduğumuz süreler öne çıkmaktadır. Ölüm tehlikesi altında kaybolan kişi hakkında gaipliğine karar verilmesi için 1 yıl diğer durumlarda ise 5 yıl süre ile kişiden herhangi bir haber alınamaması gerekir. Dava aşamasında ise yapılan ilanlara rağmen herhangi bir netice alınamaması gaipliğe karar verilmesi için yeterlidir.
Gaiplik Nedir Örnek?
06.02.2023 tarihinde meydana gelen depremde enkaz altında kaldığı bilinen ancak yapılan tüm araştırmalara rağmen naşına ulaşılamayan kişinin ölüm tehlikesi altında kaybolduğu kabul edilebilir. 06.02.2024 (1 yıl sonra) açılacak olan gaiplik davasında yukarıda belirtmiş olduğumuz şekilde gerekli incelemelerin yapılması ve ilanların yapılmasına rağmen yaşadığına dair bir emareye rastlanılmaması halinde gaipliğine karar verilir.
01.01.2020 tarihinde ailesine veya herhangi bir yakınına bilgi vermeden ortadan kaybolan 01.01.2020 tarihinden itibaren de kendisinden haber alınamayan kişi hakkında 01.01.2025 (5 yıl sonra) açılacak olan dava sonrasında gerekli araştırmaların yapılmasına rağmen yaşadığı tespit edilememesi halinde gaipliğine karar verilir.
Gaiplik Kararı Nasıl Alınır?
Ölüm tehlikesi altında kaybolan kişilerden en az 1 yıl süre ile haber alınamaması ve diğer durumlarda en az 5 yıl süre alınamaması halinde gaiplik davası açılması gerekir. Sulh Hukuk Mahkemesinde açılan dava sonrasında yapılan araştırmalara rağmen kişinin yaşadığı tespit edilememesi halinde ilgili hakkında gaip olduğu yönünde karar verilir. Bu davanın ölüme bağlı hak sahibi olan kişilerce açılması mümkündür. Öncelikle bu kişiler gerekçeleri ve delilleri ile birlikte yetkili ve görevli mahkemeye başvurmaları gerekir.
Gaiplik Davası Örnek Dilekçeler
Yukarıda da belirttiğimiz gibi gaiplik kararı ölüm tehlikesi altında kaybolma ve herhangi bir ölüm tehlikesi bulunmaksızın kaybolan kişiler için talep edilir. Her iki durumda da gaiplik davası dilekçesi içerikleri farklı olabilecektir. Bu nedenle ilgilinin kayıp olmasında hayati tehlike bulunup bulunmadığı yönünde aşağıda yer alan bilgilerde gerekli uyarlamaların yapılması gerekir. Bu konuda hukuki destek almak sürecin daha sağlıklı ve hızlı ilerlemesine olanak tanıyacaktır.
Ölüm Tehlikesi İle Kaybolan Kişiler İçin Gaiplik Davası Dilekçe Örneği
… Sulh Hukuk Mahkemesine
Davacı :
Tc Kimlik No :
Adres :
Davalı : HASIMSIZ
Dava Konusu : Ölüm Tehlikesi Altında Kaybolan Kişinin Gaipliğine Karar Verilmesi
AÇIKLAMALAR :
- …, … tarihinde … merkezinde meydana gelen … sonucu (sel, deprem, kaza, çığ düşmesi gibi) ortadan kaybolmuştur.
- Kayıp olan … kişi hakkında bu güne kadar yapılan tüm araştırmalar neticesiz kalmış dava tarihine kadar kendisinden bir haber alınamamış olmakla beraber ilgilinin cesedi de bulunamamıştır.
- Kişiden en son … tarihinde yaşadığına dair haber alınmış olup, bu tarihten sonra kendisini gören olmamakla birlikte yaşadığına dair bir emare ve ize rastlanılmamıştır.
- Kişinin ölmüş olduğu yönünde kuvvetli ölüm karinesi bulunması kaybolduğu tarihten itibaren 1 yılı aşkın süredir herhangi bir haber alınamaması nedeniyle ilgilinin gaipliğine karar verilmesi yönünde talepte bulunulması zorunluluğu hasıl olmuştur.
Netice ve Talep : Yukarıda detaylarını belirtmiş olduğum nedenlerden ötürü … Tc kimlik numaralı … hakkında gaiplik kararı verilmesi arz ve talep olunur. (Tarih)
Deliller : Nüfus kayıt örnekleri
Kolluk Kuvveti Araştırma Tutanakları
Olay yeri inceleme tutanağı
Tanık beyanları ve her türlü diğer yasal deliller
…
Davacİ
İmza
