Tekzip Nedir Tekzip Hakkı Nasıl Kullanılır?

Yalanlama, düzenleme, doğru olmadığını açıklama anlamına gelen tekzip, kişi ve kurumlara yönelik gerçeğe aykırı ya da kişilik haklarına saldırı niteliğindeki bir haberin düzeltilmesidir. Her ne kadar demokratik toplumlarda ifade özgürlüğü önemli bir yere sahipse de; Kişilik haklarına yönelik bir saldırının varlığı da hiçbir zaman kabul edilemez. Peki hukuki anlamda tekzip nedir? Bu hak nasıl kullanılır? Bu konuda merak edilen tüm sorular ile; cevap ve düzeltme hakkının kullanılmasına ilişkin takip edilecek hukuki yollar hakkında yazımızın ilerleyen bölümlerinde detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz. 

Hukukta Tekzip Nedir?

Günlük hayatımızda da sık sık karşılaştığımız bir kavram olsa da hukuki açıdan önemlidir. Bunun en temel nedeni kişilik haklarına yönelik bir saldırın önlenmesi ve ortadan kaldırılması amacıyla gerçekleştirilmesidir. 

Hukuki olarak sadece kişilik haklarına bir saldırı tekzip hakkının konusunu oluşturmaz. Bunun dışında kişi veya kurumlara yönelik gerçek dışı hatta eksik bir haberde yine bu cevap ve düzeltme hakkının konusunu oluşturabilir. Bu kısa bilgilendirmeden sonra hukukta tekzip nedir? Sorusuna “cevap ve düzeltme” hakkı olarak cevap verebiliriz. 

Tekzip Nedir? (TDK)

Türk Dil Kurumuna göre tekzip; “Yalanlama” ve “Doğru Olmadığını Açıklama” anlamlarını taşımaktadır. Hukuki olarak da kişilik haklarına yönelik bir saldırının cevap ve düzeltme hakkı kullanılarak ortadan kaldırılmasıdır. 

Tekzip Hakkının Hukuki Dayanağı Nedir?

Evrensel bir hukuk kuralı halinde gelen kişilik haklarının korunması Anayasamız (Anayasa Md. 32) ile güvence altına alındığı gibi; Diğer birçok özel yasalarda da güvence altına alınmıştır. Tekzip hakkının kullanılmasının hukuki dayanağı ise 5187 sayılı Basın Kanunumuzun 14. Maddesidir. “Düzeltme ve cevap” başlığı altında yer alan bu hükümde bu hakkın nasıl kullanılacağı ve bu konuda verilebilecek kararlara karşı başvurulabilecek diğer hukuki yollar detaylı bir şekilde yer almaktadır. 

Tekzip Hakkı Nasıl Kullanılır?

Kişinin kendisi hakkında yapılan şeref ve haysiyetini ihlal edici ya da gerçeğe aykırı olarak yapılan yayımlarda 2 ay içerisinde cevap ve düzeltme hakkını kullanması gerekir. Sorumlu müdür kendisine ulaşan cevap ve düzeltme hakkını; Herhangi bir değişiklik ve düzenleme yapmaksızın en geç üç gün içerisinde, süreli yayınlarda ise talebin alınmış olduğu tarihten sonra ilk basımda yayımlamak zorundadır. Bu talebe uyulmaması veya aykırı davranılması halinde ise yazımızın ilerleyen bölümlerinde detaylandıracağımız para cezaları ile yayımcının cezalandırılması mümkündür. 

Tekzip Hakkının Kullandırılmaması Halinde Başvurulabilecek Hukuki Yollar

Yukarıda belirmiş olduğumuz süreler içerisinde cevap ve düzeltme hakkının kullandırılmaması veya bu cevap hakkının 5187 sayılı yasanın 14/1 fıkrasına aykırılık teşkil etmesi halinde 15 günlük süre içerisinde ilgili Sulh Ceza Hakimliğinden cevap ve düzeltme hakkının kullandırılmasına talep edebilecektir. 

Sulh Ceza Hakimliği alınan talebi 3 gün içerisinde duruşma yapmadan karar bağlar. İlgili yayın organının bu karara itiraz etmesi halinde yine itirazı incelemekle görevli makam 3 gün içerisinde kararını verir. İtiraz üzerine verilen bu karar kesindir. 

Tekzip hakkını kullanması gereken kişinin bu süre zarfından ölmesi veya daha önce ölmüş olması halinde ise; Cevap ve düzeltme hakkının yasal mirasçılar tarafından kullanılması mümkündür. Bu durumda ise yukarıda belirtmiş olduğumuz 2 aylık süre 3 ay olarak belirlenmiştir. 

Tekzip Metninin Yayınlanması Halinde Uygulanacak Cezalar

Cevap ve düzeltme hakkını kesinleşmiş bir mahkeme kararına rağmen yayımlamayan ilgililer hakkında para cezaları öngörülmüştür. Buna göre; Ulusal yayınlarda 10.000 TL ile 150.000 TL olan para cezaları, bölgesel yayınlarda 50.000 TL’den az olamayacak şekilde düzenlenmiştir. 

Buna rağmen cevap ve düzeltme metininin yayınlanması halinde talebe konu yazının yayınlandığı tirajı 100.000’in üzerinde olan 2 farklı gazetede daha önce yayınlanmayan cevap ve düzeltme metni yayınlanır. Bu şekilde yapılan yayın nedeniyle yapılacak olan masraflar da yine yayıncı kuruluş tarafından karşılanmaktadır. 

Tekzip Başvurusu Nereye Yapılır?

Tekzip hakkının nasıl kullanılacağı yönünde bir şekil şartı aranmamaktadır. İlgili sözlü veya yazılı şekilde cevap ve düzeltme hakkını kullanmak istediğini belirtebilir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi bu hakkımızı kullandırmaya yayım kuruluşuna karşı Sulh Ceza Hakimliğine başvuruda bulunma zorunluluğu doğabilecektir. Sulh Ceza Hakimliğine başvurumuzda daha kesin delil olması açısından cevap ve düzeltme hakkının noter aracılığı ile gönderilmesi daha etkili olacaktır. Yazılı, posta, sözlü veya dijital ortamdan gönderilen taleplerimizin zamanında yerine getirilmemesi halinde geciktirmeksizin noter aracılığı ile bu bildirimin gönderilmesi gerekir. 

Tekzip Başvurusu Hangi Durumlarda Yapılır?

Kişilik haklarına yönelik her türlü yazılı, sözlü hatta görsel saldırı cevap ve düzeltme hakkının konusu olabilir. Uygulamada ise genellikle aşağıdaki durumlar tekzip hakkının kullanılmasına konu olmaktadır. 

Kişilik Haklarına Saldırı

Kişinin şeref, onur, haysiyet gibi kişilik haklarına saldırı halinde düzeltme ve cevap hakkının kullanabilecektir. Bunun dışında özel hayata ilişkin her türlü haber kişilik hakkına saldırı niteliğindedir. Örneğin kişinin kumar bağımlısı olduğu yönündeki bir haber kişilik haklarına saldırı olarak kabul edilebilir. 

Gerçeğe Aykırı Haber

Haber veya yazılı metnin teyit edilerek doğruluğu kanıtlanması gerekir. Gerçeği yansıtmayan her türlü bilgi, resim veya haber sonucunda tekzip hakkı kullanılabilir. Örneğin kişinin cinsel saldırı suçundan hakkında kesinleşmiş bir yargı kararı bulunmamasına rağmen bu suçu kesin olarak işlediği yönünde haber yapılması gibi. Cevap ve düzeltme hakkının kullanılmasına yönelik taleplerin birçoğu genellikle gerçeğe aykırı haber durumunda söz konusu olmaktadır. 

Suç İsnadı Nedeniyle Tekzip Nedir?

Hiçbir hukuki dayanağı olmadan kişiye suç isnadında bulunulması tekzip hakkının kullanmaya imkan verebilecektir. Bu durum aynı zamanda gerçeğe aykırı haber yapmanın konusunu da oluşturabilir. Ancak ceza hukuku açısından farklı yaptırımları bulunması nedeniyle ayrı başlıklar altında değerlendirmeyi uygun gördük. 

Özel Hayatın Gizliliği

Özel hayatın gizliliği Anayasamız başta olmak üzere; Türk Ceza Kanunu, Türk Medeni Kanunu ve diğer özel yasalarla güvence altına alınmıştır. Oldukça geniş bir kavram olması nedeniyle özel hayata ilişkin ihlallerin tek tek sıralanması olanaksızdır. Ayrıca sıklıkla ceza hukukunun da konusu olması nedeniyle tekzip başvurusu önemli bir ihlaldir. 

Tekzip Başvuru Dilekçesi

Tekzip başvurusuna konu olabilecek ihlaller görüldüğü gibi oldukça fazladır. Bu nedenle maktu bir tekzip başvuru dilekçesi oluşturmak imkansızdır. Bu dilekçelerde genel olarak ihlalin nedenleri ile kaynaklarının tam olarak belirtilmesi ve son olarak düzeltilmesi veya değiştirilmesi şeklindeki yeni metnin ilgili kuruma gönderilmesi şeklinde açıklamalar yer alır. Cevap ve düzeltme haklarının kullandırılmamasına bağlı olarak takip edilecek hukuki yollar da göz önüne alınarak tüm bu işlemlerin hukuki destek alınarak takip edilmesi tavsiye edilir. 

Tekzip Haber Ne Demek?

Tekzip haber, daha önce kişilik haklarına yönelik bir saldırı niteliğindeki haberin düzeltilmesi, değiştirilmesi veya gerçeğinin açıklanması şeklindeki ilgilinin başvurusu üzerine yapılan haberdir.

Tekzip Hakkı Nedir? (Özet)

Tekzip hakkı nedir konusunda yukarıda vermiş olduğumuz bilgileri özetlemek gerekirse; Kişilik haklarına yönelik bir saldırı niteliğindeki haber veya yayıma karşı cevap ve düzeltme hakkının kullanılmasıdır. Yukarıda belirttiğimiz gibi tekzip hakkının kullanılmasına konu olabilecek davranışların hemen hemen tamamı ayrıca ceza kanunumuzda suç olarak tanımlanmış fiillerdir. Bu nedenle kişinin tekzip hakkını kullanmak istemesi ile beraber aynı zamanda söz konu haberin, hakaret, iftira, özel hayatın gizliliği gibi suçları da beraberinde getirmesi halinde ceza hukuku açısından da şikayet hakkımızı kullanmamızı tavsiye ederiz.