Zorla getirme kararı CMK 145 maddesinde belirtildiği şekilde ifade veya sorgu amacıyla yapılan davetiyeye rağmen gelmeyen kişiler hakkında uygulanacak bir yaptırımdır. Yasal dayanağını ise CMK 146. Maddesi oluşturur. Maddi gerçeği ulaşmak adına zorla getirme kararı şüpheli/sanık için uygulanabileceği gibi müşteki/şikayetçi hatta tanık içinde uygulanmasının önünde bir engel yoktur. Gerek görülmesi halinde bu kişiler hakkında da zorla getirilmesine karar verilebilir. Uygulamada sıklıkla birbirine karıştırılan kavramlar olması nedeniyle öncelikle zorla getirme kararı ile yakalama kararı arasında farklara değinelim.
Zorla Getirme Kararı ve Yakalama Kararı Arasındaki Fark Nedir?
Zorla getirme kararı, açık adresi veya iş yeri adresi bilinmesine ve yapılan çağrıya rağmen ifade/sorgu için belirtilen gün ve saatte hazır bulunmayan kişiler uygulanır. Yakalama kararı ise yine çağrıya rağmen gelmeyen açık adreslerinde bulunamayın ya da zorla getirme kararına rağmen bulunamayan kişiler için uygulanır. Bunun dışında genellikle kuvvetli suç şüphesi olan ve tüm aralara rağmen bulunamayan kişiler için yakalama kararı alınır. Kişinin zorla getirilmesine nazaran kısmen de olsa yakalama kararı daha ağır bir uygulama olduğunu da söyleyebiliriz.
Zorla Getirme Kararı Hangi Hallerde Verilir?
Genel olarak zorla getirme kararları iki farklı durumda verilir. En sık uygulandığı alan ise ilgilinin yapılan çağrıya rağmen ilgili yargı merciine ifadesini veya savunmasını vermek için müracaat etmemesidir.
Diğer bir zorla getirme kararı alınan durum, şüphelinin üzerine atılı suçun vasıf ve mahiyetidir. Genellikle tutuklama tedbirlerinin uygulanmasının kuvvetle muhtemel olduğu, şüphelinin üzerine atılı suçu işlediği yönünde yeterli delil bulunması halinde ise zaman zaman yakalama kararından önce gerek görülmesi durumunda ilgili hakkında zorla getirme kararları alınabilmektedir.
Zorla Getirme Kararından Sonra Ne Olur?
Bu karalar genellikle polis veya jandarma gibi kolluk kuvveti tarafından yerine getirilir. Bu karada ilgilinin açık kimlik bilgileri, bilinen adresleri ve zorla getirilme nedeni açıkça belirtilir.
Bu karar ilgilinin adresinin bulunduğu kolluk kuvvetine verilir. Kendisine ulaşan zorla getirilme kararına istinaden kolluk kuvveti ilgilinin bilinen adreslerinden araştırarak bulunması halinde, yine kolluk kuvveti nezaretinde kararı veren yargı birimime götürülür. İlgili yargı birimi (Cumhuriyet Savcılığı veya Mahkeme) ilgilinin savunması veya şikayetlerini ve delillerini tespit ettikten sonra suçun vasıf ve mahiyetine göre serbest bırakılması ya da tutuklu yargılanmak üzere Sulh Ceza Hakimliğine sevkine de karar verilebilir. Zorla getirilme kararları genellikle çağrıya rağmen gelmeyen kişiler için uygulandığından çoğunlukla ilgilinin ifadesinden sonra salıverilmesine karar verilir.
Zorla Getirme Kararı Şartları
Zorla getirme kararları ile yakalama kararı arasında farklar varsa da her iki durumda da bu kararların verilmesindeki ortak neden yapılan çağrıya rağmen gelmeyen kişiler için uygulanmasıdır. İlgili hakkında zorla getirme kararı verilebilmesi için öncelikle usulünce yapılmış bir çağrı olmalıdır. Bu çağrıya rağmen gelmeyen kişi hakkında zorla getirme kararı uygulanır. Kararın alınmasında en önemli koşul ilgilinin yapılan çağrıya uymamasıdır.
Zorla Getirme Kararını Kim Verir?
Zorla getirme kararı ceza soruşturmaları ve ceza yargılamalarında gerçekleşen bir uygulamadır. Ceza yargılamalarının soruşturma aşaması ve kovuşturma aşaması olarak iki farklı ana aşamadan geçtiğini kabul edersek, bu aşamalarda zorla getirme kararlarının kim tarafından verileceği de kısmen değişiklik gösterir.
Soruşturma Aşamasında Zorla Getirme Kararını Kim Verir?
Cumhuriyet savcısı maddi gerçeğe ulaşmak adını birçok hukuki işlem yapma yetkisine sahiptir. Şüphelinin savunmasının alınması da bu maddi gerçeği ulaşmanın en önemli yoludur. Yakalama kararından farklı olarak Cumhuriyet Savcısı gerek görmesi ve yapılan çağrıya rağmen savunma vermeyen şüphelinin zorla getirilmesine karar verebilir.
Kovuştura (Yargılama) Aşamasında Zorla Getirme Kararını Kim Verir?
Zorla getire kararları daha çok yargılama aşamasında alınan bir karardır. Tıpkı soruşturma aşamasında olduğu gibi yapılan çağrıya gelmeyen ilgili hakkında yargılama aşamasında mahkeme hakimi veya mahkeme heyeti tarafından müşteki, sanık, bilirkişi veya tanığın gerek görülmesi halinde duruşmaya zorla getirilmesine karar verebilir.
Zorla Getirme Kararı GBT’de Çıkar Mı?
Yakalama kararından farklı olarak zorla getirme kararları kolluk kuvveti tarafından yapılan GBT kontrollerinde görünmemektedir. GBT kontrollerinde daha çok kişi hakkında yakalama kararı bulunup bulunmadığı veya hakkında kesinleşmiş bir hapis cezasının bulunup bulunmadığı yönünde bilgiler yer almaktadır.
Zorla Getirme Kararı E-Devlette Görünür Mü?
Zorla getirme kararları ayrı bir soruşturma ve dava dosyası olmadığından E-Devlet (Uyap Vatandaş) sisteminde görüntülenememektedir. Ancak kovuşturma yani yargılama aşamasında genellikle ilgilinin zorla getirilmesine dair kararlar duruşma zaptlarında belirtilmektedir. Uyap Vatandaş aracılığı ile ceza davası sorgulama işlemi yapılarak son duruşma zaptlarında bu yönde bir karar alınıp alınmadığı yönünde bir inceleme yapılması mümkündür.
Tanığa Zorla Getirme Çıkar Mı?
Zorla getirme kararı her ne kadar sıklıkla sanık / şüpheli hakkında verilen bir karar olsa da daha önce de belirttiğimiz gibi tanık hakkında da gerek görülmesi halinde zorla getirme kararı verilebilmektedir. Bunun önünde herhangi bir hukuki engel bulunmamaktadır. Bunun dışında yine tanık ile beraber gerek görülmesi halinde yapılan çağrılara rağmen gelmeyen bilirkişi hakkında da zorla getirme kararları alınabilmektedir. (CMK 146/7)
Hukuk Mahkemelerinde Tanık Zorla Getirilir Mi?
Tanığın, müştekinin, katılanın, şüpheli veya sağın zorla getirilmesinde aranan en önemli şart ilgilinin yapılan çağrıya rağmen duruşmaya veya ifadeye gelmemesidir. Her ne kadar zorla getirme kararı daha çok ceza soruşturmalarında ve ceza yargılamalarında uygulansa da boşanma davası, tazminat davası, ortaklığın giderilmesi davası veya menfi tespit davası gibi Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa göre yapılan yargılamalarda da gerek görülmesi halinde tanığın duruşmalara zorla getirilmesi mümkündür. Bu durumun yasal dayanağı ise Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu md. 245’dir.
Günsüz Zorla Getirme Kararı Ne Anlama Gelir?
Günsüz zorla getirme kararları genellikle soruşturma aşamasında Cumhuriyet Savcısı tarafından alınmaktadır. İlgilinin savunma ve delillerinin tespiti açısından bulunduğunda herhangi bir belirtilmeksizin Cumhuriyet Savcılığında hazır edilmesini ifade eder.
Herhangi bir gün belirtilerek alınan zorla getirme kararları ise yine yukarıda değinmiş olduğumuz kovuşturma aşaması yani yargılama aşamasında duruşma gün ve saatinde duruşmada hazır bulunması yönünde alınan kararlardır.
Zorla Getirme Kararı Tebliğ Edilir Mi?
Zorla getirme kararı, Cumhuriyet Savcılığı, mahkemeler yada icra daireleri tarafından posta memuru tarafından yapılan tebligatlar gibi ilgiliye posta yolu ile tebliğ edilmez. Daha çok kararın gereğinin yerine getirilmesi için kolluk kuvvetine verilen bir talimat niteliğindedir. Bu yüzde zaman zaman uygulamada zorla getirme emri olarak da tabir edilmektedir. Ancak kolluk kuvveti bu talimatın gereğini yerine getirmek için ilgiliye bu kararın bir suretini verebilir. Bu bir çeşit tebliğ niteliğinde olsa da tebligat kanununa tabi olarak yapılmamaktadır.
Zorla Getirme Kararına Rağmen Gelmeyen Sanık Hakkında Nasıl Bir Karar Verilir?
Sanık hakkında Cumhuriyet Savcılığı veya mahkemelerce yargılama aşamasında zorla getirilme kararı verilmesine rağmen sanığın, bulunamaması, belirtilen gün ve saatte hazır bulunmaması halinde bu kez sanık hakkında yakalama kararı verilebilecektir.
Zorla Getirme Kararı Nasıl Kaldırılır?
Zorla getirme kararı mahkemeler veya Cumhuriyet Savcılığınca yapılan çağrıya rağmen gelmeyen kişiler hakkında alınan bir karar olduğundan, ilgilinin bu konuda ifadesi veya savunması alındıktan sonra herhangi bir müracaat veya başvuru işlemi yapmaksızın bu karar kendiliğinden kalkmaktadır.
