Vasi tayini, kişisel ilişkilerini veya mal varlığını yönetemeyecek durumda olanlar için mahkeme kararı ile bur sorumluluğun başka birisine verilmesidir. Vesayet altında bulunan kısıtlının yasal hakları başta olmak üzere diğer kişisel hakları korumak, onun adına bir takım kararlar almak vasinin görevleri arazsında yer alır. Vasi tayini işleminin yasal dayanağını Türk Medeni Kanunumuzun 396 ve devamı maddeleri oluşturur.
Vasi Tayini Şartları
Vasi tayini yapılabilmesi için vesayet altına alınmak istenen kişinin kişisel ve hukuki işlemlerini sağlıklı bir şekilde yerine getirememesi gerekir. Türk Medeni Kanunumuz ile bu konudaki yargı kararlarını dikkate alarak vasi tayini gerektiren durumları ve özelliklerini aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı
Vasi tayininin en çok uygulama konusunu akıl hastalığı / akıl zayıflığı oluşturur. Kişide bulunan bu zihinsel engelin, kişisel ve resmi işlemlerini sağlıklı bir şekilde yürütemeyecek ölçüde olması gerekir. Bu durumun ayrıca doktor raporu ile belgelendirilmesi zorunludur.
Yaş Küçüklüğü
Türk Medeni Kanunumuza göre yaşı küçük olan çocuklar anne ve babasının velayeti altındadır. Ancak anne ve baba tarafından velayet hakkı bulunmaması halinde yaşı küçükler içinde vasi tayini yapılabilir.
Alkol veya Madde Bağımlılığı
Alkol veya madde bağımlılığı kişinin sağlıklı karar vermesine engel olacak ölçüde olabilir. Gerekli önlemlerin alınmamasına bağlı olarak özellikle ekonomik açıda ciddi zararlarla karşılaşmak muhtemeldir. İşte bu olası riskleri ortadan kaldırmak için gerek görülmesi halinde madde veya alkol bağımlıları için de vasi tayini yapılabilmektedir.
Aşırı Savurganlık veya Kötü Yaşam
Savurganlık veya kötü yaşam tarzı zaman zaman kişinin malvarlığını ciddi zararlara uğratabilecek niteliktedir. Kişide bulunan bu özellikler kendisi ile beraber diğer aile bireylerine de zarar verecek boyutlara ulaşması halinde mahkemeye başvuru yapılarak vasi tayini talebinde bulunulabilir.
Hürriyeti Bağlayıcı Ceza
Kişi hakkında 1 yıl veya daha fazla süreli hürriyeti bağlayıcı cezaya hükmedilmesi halinde de bu cezanın infazı süresi boyunca hükümlüye vasi ataması yapılabilmektedir. Ancak bu gerekçe ile yapılan vasi atama işlemleri hürriyeti bağlayıcı cezanın infaz edilmesi ile kendiliğinden son bulur.
Kayıp (Gaiplik) Durumları
Uzun bir süredir kayıp olan kişilerin mal varlığının ve diğer haklarının korunması için vasi tayini yapılabilir. Vasi atamasının buna dayandırılabilmesi için öncelikle mahkemeden gaiplik kararı alınmalıdır. Dilerseniz bu konuda “Gaiplik Nedir, Gaiplik Kararı Nasıl Alınır?” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Vasi Olma Şartları
Vasi tayini için mahkemeye başvurmadan önce talepte bulunan yani vasinin bir takım özellikleri beraber barındırması gerekir. Daha çok mahkemenin takdirine bırakılmış bir husustur. Genel olarak aşağıda sıralamış olduğumuz kişilerin vasi olma şartlarını taşıdığı kabul edilir.
Ehliyet Şartı
Vasi olma şartları arasında en önemli koşul vasinin tam ehliyetli ve kısıtlı olmaması gerekir. Ayırt etme gücünden yoksun bir kişinin bir başkasının haklarını ve mal varlığını sağlıklı bir şekilde yönetebilmesi mümkün değildir.
Akrabalık İlişkisi
Zorunlu olmasa da vasi ile vesayet altına alınmak isteyen kişi arasında yakın akraba ilişkisi bulunması mahkemenin takdirini bu yönde kullanmasında önemli bir etkendir. Ancak yakın akrabanın diğer vasi olma şartlarını da aynı zamanda taşıması gerekir.
Dürüstlük ve Güvenirlilik
Vasinin sadece tam ehliyet sahibi olması veya ilgili ile aralarında yakın bir akrabalık ilişkisi bulunması yeterli değildir. Bununla beraber vasinin güvenilir olması gerekir. Daha önce vasilik görevine son verilmiş veya hırsızlık, güveni kötüye kullanma, görevi kötüye kullanma veya dolandırıcılık gibi daha çok yüz kızartıcı suçlar olarak bilinen suçlardan mahkum olmuş olması vasi talebinde bulunan kişinin bu özellikleri taşımadığına önemli bir işaret olabilmektedir.
Vasi Tayininde Hakimin Takdir Yetkisi
Vasi tayini konusunda son kararı yine mahkeme hakimi verir. Kişinin ehliyet sahibi olması tek başına eterli değildir. Ayrıca güvenilir olduğu yönünde de bir takdir oluşması gerekir. Ayrıca mahkemenin vasi tayini şartlarının oluşmadığı yönünde bir karar vermesi mümkün olabilmektedir.
Mahkeme vasi tayini konusunda kısıtlı olan kişinin menfaatlerini gözetmekle yükümlüdür. Talepte bulunanın vasi olma şartlarını taşımamasına rağmen vasi atanması gerektiği kanaatine varması halinde komu görevlileri veya vesayet dairelerine bu konuda yetki verebilir. Genellikle kimsesiz olan kısıtlılar için bir uygulama olsa da gerek görülmesi halinde anne – baba veya diğer yakın akrabaların bu talepleri geri çevrilerek takdirini mahkemenin bu yönde kullanması mümkün olabilmektedir.
Vesayet Davası Nasıl Açılır? (Vasi Tayini Nasıl Yapılır?)
Her ne kadar vasi atanması kısıtlının haklarını korumak için bir uygulama olsa da ilgilinin iradesinin kısıtlandığı veya tamamen elinden alındığı sonucu doğar. Böylesi bir hukuki işlemin mahkeme / hakim kararı olmaksızın gerçekleşmesi mümkün değildir. Bunun için öncelikle vasi tayini için talepte bulunulması yani kişinin vesayet altına alınmasına karar verilmesi gerekir. Kişinin vesayet altına alınması yönündeki davalar da vesayet davası olarak adlandırılır.
Görevli Mahkeme; Sulh Hukuk Mahkemesi
Yetkili Mahkeme; İlgilinin yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesidir.
Vesayet Davası İçin Gerekli Belgeler
Vasi tayini için öncelikle bu yönde bir talepte bulunulması gerektiğini belirtmiştik. Bunun için öncelikle talepte bulunanın vesayet davası dilekçesi ile yetkili Sulh Hukuk Mahkemesine dava açması gerekir. Dava dilekçesine yukarıda detaylarını belirtmiş olduğuyuz vasi tayini olma şartlarını taşıdığı yönünde bilgi ve belgelerin eklenmesi dava sürecini hızlandıracaktır. Her ne kadar zorunlu olmasa da dava dilekçesine aşağıdaki belgeleri eklemek sürecin daha sağlıklı ilerlemesine imkan tanır.
- Nüfus kayıt örneği (akrabalık ilişkisinin tespiti için)
- Adli sicil belgesi
- Meslek / iş bilgileri
- Adli raporlar
- Sağlık kurulu raporları
- Bilirkişi raporu
- Tanık listesi
Sulh Hukuk mahkemesi vesayet davası dilekçesine ekli bu bilgi ve belgeleri inceleyerek ve gerek görmesi halinde yeni bilgi ve belgeleri ilgili kurumlardan talep ederek bir karar verir. Bazı durumlarda ayrıca vesayet davası açılması zorunlu değildir. Bu durumda gerek görmesi halinde Cumhuriyet Savcısının talebi veya mahkemece bu süreç re’sen başlatılabilir.
Vasilik Süresi ve Vasinin Görevleri
Vasilik süresi sınırsız olmayıp koşulların değişmesi, ergen hale gelme, tedavi gibi nedenlerin varlığı halinde vasilik görevi de ona erer. Herhangi bir süre belirtilmemiş ise de; Her yıl kısıtlının durumu ve vasinin görevini tam olarak eksiksiz yerine getirilip getirilmediği yine mahkemenin denetimine tabidir. Bu süreçte mahkeme gerek görmesi halinde vasilik görevinin devamına veya son bulmasına karar verebileceği gibi vasinin değiştirilmesi yönünde de bir karar verebilir.
Vasinin Görevleri
- Kısıtlının haklarını korumak (kişisel ve hukuki haklar)
- Kısıtlıya ait mal varlığını yönetmek
- Mal beyanında bulunmak
- Kısıtlının sağlık, eğitim veya bakım gibi ihtiyaçları konusunda kararlar almak
- Tüm bu işlemleri yerine getirirken şeffaf olmak ve hesap verebilir olmak
Noterden Vasi Tayini Mümkün Müdür?
Vasi tayini ancak hakim kararı ile mümkündür. Noter aracılığı ile vasi tayini veya kişilerin kendi aralarında düzenleyecekleri harici bir sözleşme ile vasi ataması mümkün değildir. Vesayet davaları adli tatil süresinde de devam eden davalar arasında bulunması nedeniyle herhangi gecikme olmaksızın en kısa sürede neticelendirilmesi gereken davalardandır.
Yaşlı Babaya Vasi Tayini
Yaşlılık ve kocama kişinin fiziksel ihtiyaçlarını tek başına karşılamasını engelleyebilecektir. Ayrıca bu yaşlılık durumu zihinsel bir takım yetilerinde kaybolmasına veya zayıflamasına neden olabilir. Bu gibi durumlarda babanın sağlık durumu hakkında tam teşekküllü bir devlet hastanesinden alınacak rapor sonrasında vesayet davası açılabilir.
Mahkemenin vasi tayini yönünde bir karar vermesi için alınan bu doktor raporu ilgilinin karar verme yetisinin zayıfladığı yönünde olmalıdır. Bu şekilde bir rapor alınması halinde vasi talepli dava dilekçesi ile evladın veya diğer akrabalık ilişkisin bulunan kişinin yetkili Sulh Hukuk Mahkemesine dava açması gerekir. Bu konuda talep edilecek hukuki yollar yine vasi kararı nasıl alınır? Başlığımızda belirtmiş olduğu gibidir.
Zihinsel Engelli Vasi Tayini Ne Kadar Sürer?
Çekişmesiz yargı işlerinden olması nedeniyle vesayet davaları ile vasi tayini yönündeki davalar diğer davalara nazaran daha kısa sürmektedir. Yasal ve geçerli bir sağlık raporunun mahkemeye ibraz edilmesi halinde oldukça kısa sürede zihinsel engelli bireyler için vasi tayini yapılabilir. Önceden tam bir süre belirtmek zor olsa da 3 ile 5 ay hatta çok daha kısa sürede bu kararları almak mümkündür.
Yatalak Hastaya Vasi Tayini
Kişinin sadece yatalak olması bazı durumlarda vasi tayini için yeterli görülemeye bilmektedir. Bedensel olarak yatağa bağlı olarak yaşayan ancak herhangi bir zihinsel engeli bulunmayan veya herhangi bir kısıtlılığı bulunmayan kişiler için vasi ataması için yeterli değildir. Bununla birlikte bu hastalığının zihinsel hastalıklar ile birlikte ve iradesinin zayıflamış olduğu yönünde rapor alınması halinde mümkündür. Bu durum uzman hekim görüşü gerektiren bir durum olup, ilgili raporlar ile birlikte mahkeme hakimi tarafından değerlendirilir.
Vasi Tayini İçin Avukat Zorunlu Mudur?
Birçok hukuki işlem ve davalarımızı vekil / avukat bulunmaksızın gerçekleştirmemiz mümkündür. Vasi tayini içinde açılacak olan davalar için vekil zorunluluğu yoktur. Ancak hukuki bir işlem olması ve özellikle vesayet davasında farklı hukuki prosedürler olması vasi atama şartlarının oluşup oluşmadığının dava dilekçesinde etraflı bir şekilde belirtilmesi için hukuki destek alınması gerekebilir.
Vasilik İçin Sağlık Raporu Nasıl Alınır?
Mahkemeden vesayet talebinde bulunmadan önce ilgili kişiler bu yönde raporları kendileri alabileceği gibi bu konuda dava açılmasından sonra yetkili ve görevli Sulh Hukuk Mahkemesinin yönlendirmesi ve talepte bulunması ile de vasilik için sağlık raporu alınabilir. Çoğunlukla mahkemeler dava açılmasından önce alınan sağlık raporlarını haricinde vesayet altına alınmaya çalışılan kişiyi tam teşekküllü devlet hastanesine yönlendirerek ikinci bir rapor almayı tercih etmektedirler.
Vasilik İçin Nereye Başvurulur?
Vesayet altına alınma ve sonrasında vasi tayini için mutlaka mahkeme kararı gerekir. Noter veya herhangi bir sözleşme ile vasi atanması mümkün değildir. Bunun için kişinin gerekçelerini ileri sürerek Sulh Hukuk Mahkemesine başvurması gerekir.
Aileden Kimler Vasi Olabilir?
Vasi olabilmek için yakın akrabalık ilişkisi tam olarak zorunlu olmasa da birden fazla talep olması halinde mahkeme genellikle aile bireyleri arasında vasi tayinini uygun görmektedir. Bunun için herhangi bir kısıtlama olmayıp, anne, baba, evlat vasi olabileceği gibi gerekli koşulların oluşması halinde vasilik görevi kardeşe de verilebilir. Daha çok akrabalık derecesine göre mahkeme takdir hakkını kullanmaktadır.
Alzheimer Hastası İçin Vasi Tayini Dilekçesi
… SULH HUKUK MAHKEMESİNE
Vesayet Talebinde Bulunan
Adı Soyadı : Açık Kimlik Bilgileri ve TC Kimlik No
Adres :
Vesayet Altına Alınması İstenen
Adı Soyadı : Açık Kimlik Bilgileri ve TC Kimlik No
Adres :
Konu : Alzheimer Hastası Olan ve Yakınım … Hakkında Vesayet Altına Alınması ve Vasi Atanması Talebi
AÇIKLAMALAR :
- Yukarıda açık kimliği ve adres bilgileri yazılı … benim …’dir. (akrabalık ilişkisi)
- Ekli nüfus kayıt örneğinden de anlaşılacağı üzere kendisi … yaşında olup uzun bir süredir de “Alzheimer Hastası” olarak yaşamını sürdürmektedir.
- Kişide bulunan bu Alzheimer hastalığı son yıllarda kendi kişisel işlemlerini ve mali işlemlerini yürütemeyecek boyuta ulaşmıştır.
- Bu konuda tam teşekküllü olan … hastanesinden alınmış sağlık kurulu raporu dava dilekçesinde bulunmaktadır.
- Vesayet altına alınmasını istenen kişinin kendisindeki mevcut hastalığı ve yaşı göz önüne alınarak Türk Medeni Kanunu 405 ve devamı maddeleri olarak vesayet altına alınması ve tarafıma vasi atanmasına karar verilmesi arz ve talep olunur. (tarih)
Talepte Bulunan
İmza
Hukuki Nedenler : TMK 405 ve devamı maddeleri
Deliller :
- Doktor raporları
- Nüfus kayıt örneği
- Adli sicil belgesi
Tanık beyanları
