Kanun yararına bozma hukuka aykırılıklar bulunmasına rağmen temyiz ya da istinaf kanun yoluna başvurulmaksızın kesinleşmiş olan kararların bozulması amacıyla başvurulan bir olağan üstü kanın yoludur.
Uygulamada zaman zaman yazılı emir olarak da tabir edilmektedir. Yasal dayanağını ise 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunun 209 ve devamı maddeleri oluşturur.
Son yıllarda sık başvurulan bir olağan üstü kanun yolu olması sebebiyle bu yazımızda kanun yararına bozma şartları, takip etmemiz gereken hukuki süreçler hakkında bilgi sahibi olduktan sonra devamında kanun yararına bozma sonuçları, kanun yaranına bozma süresi ve son olarak gerekli uyarlamaları yapabileceğiniz kanun yararına bozma dilekçesi hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.
Kanun Yararına Bozma Hangi Hallerde Olur?
CMK 309 maddesinde hangi hallerde kanun yararına bozma yoluna gidilebileceği tek tek sıralanmıştır. Ancak yukarda da belirttiğimiz gibi temel koşul istinaf ve temyiz incelemesinden geçmen söz konusu kararın kesinleşmiş olması gerektiğidir. Uygulamada ise genellikle aşağıdaki konular CMK 309 maddesinin konusunu oluşturur.
- İstinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen mahkeme kararları
- Kesinleşmiş olan HAGB kararları aleyhine
- Ağır ceza mahkemelerinin infaza ilişkin itiraz sonucu kesinleşen kararları
- Kovuşturmaya yer olmadığın dair karara itiraz sonucu verilen kararlar
- Cumhuriyet savcılığınca iddianamenin iadesine ilişkin karara itiraz sonucu verilen kararlar
- Yargılamanın yenilenmesi taleplerinin reddine yönelik yerel mahkeme kararları
Kanun Yararına Bozma Şartları
Daha önce de belirttiğimiz gibi en önemli koşulu bozma talebinde bulunulan kararın istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeden kararın kesinleşmiş olması gerektiğidir. Diğer şartları ise talepte bulunulan kararın sıralamış olduğumuz kararlardan olması gerektiğidir.
Kanun Yararına Bozma Başvurusu Nasıl Yapılır?
Bu konuda Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel müdürlüğü bünyesinde oluşturulmuş özel bürolar vardır. Yukarıda detaylarını paylaşmış olduğumuz özellik ve şartları taşıyan kararların hukuka aykırı olduğunun düşünülmesi halinde gerekli talep içerin diğer bilgi ve belgelerin bulunduğu kanun yararına bozma dilekçesi bu birime gönderilir. Bunun için ikamet edilen yer Cumhuriyet savcılığı ile dilekçemizin gönderilmesi mümkündür.
Dilekçenin verilmiş olduğu Cumhuriyet Savcılığı gerekli ön incelemeleri yapmasından sonra dosyayı Adalet Bakanlığı Kanun Yararına bozma bürosuna gönderir. Burada görevli Cumhuriyet Savcısının da görüşleri alınarak dosya Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca gerekli incelemeler yapılmasının ardından bozma talebini içerir görüşünü yetkili ceza dairesine bildirir. Yargıtay ilgili ceza dairesi kararın bozulmasını yerinde görmesi halinde daha önce verilmiş hüküm kanun yararına bozulur.
Kimler Kanun Yararına Bozma Talep Edebilir?
Kural olarak kanunun yarınına bozma talep yetkisi Adalet Bakanlığına aittir. (Ceza İşleri Genel Müdürlüğü) Ancak Adalet Bakanlığının öncelikle yazılı emir yoluna başvuru nedenlerinden ve gerekçelerinden haberdar olması gerekir. Cumhuriyet Savcısının ve Adalet Bakanlığının re’sen yazılı emir yoluna gidilmesi gerektiği durumlar haricinde;
- Sanık
- Mahkeme hakimi / üyesi
- Müdahil / müşteki
- Katılan
- Cumhuriyet Savcısı
Tarafından kanun yararına bozma talep edilebilir.
Kanun Yararına Bozma Talep Edilemeyecek Durumlar
Her ne kadar istinaf ve temyiz incelemesinden geçmeden verilmiş olan mahkeme kararları CMK 309 maddesinin konusunu oluştursa da başvuran lehine sonuç alınabilmesi için kanun yararına bozma şartları oluşması gerekir. Aşağıda sıralamış olduğumuz durumlar hakkında yazılı emir yoluna gidilemez.
- Cumhuriyet savcısı tarafından verilen Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Kararlar
- İdari yaptırım içerin kararlar
- Hakimlerin takdir yetkisi dahilindeki kararlar (örnek takdiri indirim yetkisinin kullanılmaması)
- Usulünce tebliğ edilmemesi nedeniyle kesinleşmemiş olan kararlar (eski hale getirme)
Kanun Yararına Bozma Talebi İnfazı Durdurur Mu?
Sadece yazılı emir kanun yoluna başvuru talebinde bulunmuş olmak kendiliğinden infazı durdurmaz. CMK 309 ve davamı maddelerinde açık bir düzeleme bulunması da daha çok kıyasen CMK 312 maddesi uygulanabilir. Buna göre:
CMK Md. 312; “Yargılamanın yenilenmesi istemi hükmün infazını ertelemez. Ancak mahkeme, infazın geri bırakılmasına ya da durdurulmasına karar verebilir.”
Görüldüğü gibi gerek yargılamanın yenilenmesi, gerekse kanun yararına bozma talepleri doğrudan infazı durdurmaz. Bir çeşit olağanüstü kanun yolu olması nedeniyle talepte bulunan talep ile birlikte görevli mahkemeden infazın durdurulmasını da talep edebilir. Ayrıca devam eden başvuru incelemeleri sırasında talebi incelemekle görevli ilgili Yargıtay ceza dairesinden infazın durdurulması talep edilebilir.
İnfazın durdurulması talebi kararı veren yerel mahkeme veya ilgili Yargıtay ceza dairesi tarafından verilebilir. Bunun dışında sadece talepte bulunulmuş olmak infazı kendiliğinden durdurmaz.
Kanun Yararına Bozma Kararına Karşı Direnme Yasağı
CMK 309/5 maddesinde yer alan hükme göre yazılı emir sonucu verilen kararlara karşı yerel mahkeme direnme şeklinde bir karar veremez. Her ne kadar CMK 309/5 maddesi uyarınca direnme kararı verilemese de yerel mahkemenin yapılacak olan yargılama sonunda daha önce vermiş olduğu karırın aynısını tekrarlayabilir. Hukuki açıdan bir çeşit direnme olmasa da benzer sonuçlar doğurabilir.
Kanun Yararına Bozma Süresi
Olağanüstü kanun yolu olması nedeniyle herhangi bir süre öngörülmemiştir. Hukuka aykırılığın tespit edilmesi halinde her zaman yasa yararına bozma talebi yapılabilir. Adalet Bakanlığı tarafından kararın kesinleşmesinden sonra uzun yıllar geçmiş olmasına rağmen tespit edilen hukuka aykırılıklar nedeniyle yazılı emir yoluna gidildiğine sıklıkla rastlanılmaktadır.
İnfazın Tamamlanmasından Sonra Kanun Yararına Bozma
Yukarıda da belirttiğimiz gibi yasa yararına bozma talebi için herhangi bir yasal süre öngörülmemiştir. Cezanın infaz edilmiş olması veya olmamasının da buna herhangi bir engel teşkil etmemektedir. Ancak sanık lehine talebin kabul edilmesi durumunda hak yoksunlukları ve adli sicil kaydının düzeltilmesi için gerekli başvurular yapılmalıdır.
Kanun Yararına Bozma Sonuçları
Sanık, müşteki, müdahil ve katılan için diğer mahkeme kararları ile benzer sonuçları olsa da farklı yönleri de bulunmaktadır. Özellikle sanık için ciddi sonuçlar doğurabilecek bir olağanüstü kanun yoludur. Genel hatları ile kanun yararına bozma sonuçları aşağıdaki gibidir.
Kanun Yararına Bozma Talebinin Kabul Edilmemesi
Adalet Bakanlığının talebi doğrultusunda Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılının yasa yararına bozma gerekçeleri yerinde görülmez ise talebin reddine karar verilir. Talebin reddine yönelik verilen karara karşı Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı itiraz hakkını kullanmaması halinde ilgili ceza dairesi tarafından yazılı emir hakkında verilen karar kesinleşir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının söz konusu karara itiraz etmesi halinde itirazı Yargıtay Ceza Genel Kurulu karara bağlar. Yargıtay Ceza Genel Kurulunun vermiş olduğu karar kesindir. Yapılan itiraz genel kurul tarafından kabul edilmesi halinde ise kanun yararına bozma talebinin kabul edildiği sonuçları doğar.
Kanun Yararına Bozma Talebinin Kabulü
Kanun yararına bozma talebinin kabulü diğer yüksek yargı kararlarında olduğu gibi benzer sonuçlar doğurur. Bozma diğer bir ifade ile talebin kabulü sonrasında verilebilecek kararlar ise CMK 309/4 ve bentlerinde sıralanmıştır.
Yapılan inceleme sonucu cezasının kaldırılması veya daha hafif cezanın verilmesi gerektiriyorsa Yargıtay ilgili ceza dairesi doğrudan bu şekilde bir hüküm kurar. (CMK 309/4-d) Bunun dışında talebin kabulü davanın esasına çözebilecek nitelikle olmaması halinde gerekli incelemeler sonrasında yeniden bir karar verilir. (CMK 309/a)
Kanun Yararına Bozma Dilekçesi
T.C. ADALET BAKANLIĞI
(Ceza İşleri Genel Müdürlüğüne)
Sanık : …
Suç : …
Adres : …
Müşteki/Katılan : …
Adres : …
Konu : … Mahkemesinin … tarih … esas ve … sayılı … tarihinde kesinleşmiş olan kararının kanun yararına bozulması talebi
AÇIKLAMALAR :
- Yukarıda açık kimlik ve adres bilgileri yazılı sanık … hakkında … mahkemesinin … esas ve … sayılı kararı ile … suçundan dolayı … cezası şeklinde hüküm kurulmuştur ve söz konusu mahkeme kararı … tarihinde kesinleşmiştir.
- … mahkemesinin … tarihli kararı açıkça yasa ve hukuka aykırılık teşkil etmektedir. Delillerin tam olarak değerlendirilmemiş olması, sanık hakkında TCK … ve CMK … maddesi gereğince beraat hükmü kurulması gerekirken yasa ve hukuka aykırı bir şekilde mahkumiyet hükmü kurulmuştur.
- Bu nedenle adil yargılama hakkının da ihlal edildiği, savunma hakkının kısıtlandığı söz konusu mahkeme kararı nedeniyle yasa yararına bozma talebinde bulunulması gerektiği düşüncesindeyiz.
Sonuç ve Talep : Yukarıda detayları açıklandığı üzere … mahkemesinin … tarih ve … sayılı kararının CMK 309 ve devamı maddeleri uyarınca yasa yararına bozulması yönünde bilgi ve gereği takdirlerinize arz olunur.
Hukuki Sebepler : CMK 309 ve devamı maddeleri
İmza
Kanun Yararına Bozma Dilekçesi Hazırlanırken Nelere Dikkat Etmeliyiz?
Yukarıda hazırlanmış olan kanun yararına bozma dilekçesi sadece örnek olarak hazırlanmıştır. Bu nedenle bütün taleplere cevap verebilecek nitelikte değildir. Özellikle kanun yararına bozma şartları ve gerekçeleri bu gibi dilekçelerde detaylı olarak belirtilmesi gerekir. Dijital ortamlardan temin edilen bütün dilekçeler üzerinde mevcut olaylar detaylı bir şekilde dikkate alınarak uyarlamaların yapılması ilgili yargı birimlerine doğrudan maktu olarak dileklerin ibraz edilmesi hak kaybına uğramamıza neden olabilecektir. Diğer hukuki dilekçelerde olduğu gibi yasa yararına bozma dilekçeleri hazırlanırken de hukuki destek alınması gerektiğini düşünmekteyiz.
Sık Sorulan Sorular
Yargılamanın Yenilenmesi ve Kanun Yararına Bozma Farkı
Yine olağan üstü bir kanun yolu olan yargılamanın yenilenmesi ile kanun yararına bozma farkı; Yargılamanın yenilenmesi talepleri daha çok adli hatalara ilişkin iken yasa yararına bozma talepleri ise genellikle hukuki hataların giderilmesi amacıyla başvurulan kanun yoludur.
Kanun Yararına Bozma Kaç Günde Sonuçlanır?
Bunun için kesin bir süre belirtmek oldukça zordur. Özellikle talebin ilgili ceza dairesi tarafından kabul edilmemesinden sonra Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından, Yargıtay Ceza Genel Kurulu nezdinde itiraz hakkının kullanılması halinde süreç uzayabilmektedir. Kesin bir süre belirtmek olanaksız olsa da ortalama bu tür başvuruların 6 ay ile 2 yıl arasında sonuçlanabildiğini söyleyebiliriz.
Kanun Yararına Bozma İnfazı Etkiler Mi?
Hayır sadece CMK 309 maddesi uyarınca olağan üstü kanun yoluna başvuruda bulunmak infazı kendiliğinden durdurmaz. Ancak talepte bulunan ayrıca kanun yararına bozma dilekçesinde infazın durdurulmasını talep edebilir. İnfazın durdurulması yönündeki taleplerin kabul etmek, talebi inceleyen mahkemenin takdirinde olan bur husustur.