Geçit hakkı davası taşınmazdan genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan taşınmaz sahibinin bedeli karşılığında kendisine geçit hakkının tanınmasının komşularından talep edebileceği bir haktır. Yasal dayanağını ise 4721 sayılı Medeni Kanunumuzun 747 ve devamı maddeleri oluşturur.
Geçit Hakkı Davası Nedir?
Herhangi bir taşınmazın amacına uygun bir şekilde kullanılabilmesinin en önemli koşulu genel yol bağlantısının bulunmasıdır. Taşınmazın kullanım şeklide veya ihtiyaca tam olarak cevap vermeyen kadastro çalışmaları nedeniyle bazı durumlarda taşınmazın kullanımı için zorunlu olan bu yol bağlantısı bulunmaya bilmektedir. İşte taşınmazın bu zorunlu ihtiyacının yerine getirilmesi amacıyla taşınmaz sahibinin komşularından dava açma yolu ile talep edebileceği hak geçit hakkı davası olarak adlandırılır. 4721 sayılı yasada “zorunlu geçit” olarak yer alan bu hakkında komşuların menfaati de gözetilerek belirlenmesi gerekir.
Geçit Hakkı Davası Şartları
Geçit hakkının dava açma yolu ile kurulabilmesi için yani davanın davacı lehine sonuçlanabilmesi için bir takım şartların oluşması gerekir. Gerek 4721 sayılı Medeni Kanunumuzda yer alan hükümler ile yargı organlarının bu konuda benimsemiş olduğu görüşler dikkate alınarak geçit hakkı davası şartlarını aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
- En temel koşulu geçit hakkı talebinde bulunacak olan taşınmazın genel yola herhangi bir bağlantısının bulunmaması gerekir.
- Ya da mevcut bağlantının ihtiyaca tam olarak cevap vermiyor olması gerekir.
- Geçit hakkı davası ile bir çeşit irtifa hakkı kurulacağından davanın hak talep edilecek olan taşınmazın maliki olması gerekir.
- Medeni Kanunumuzun 747. Maddesinde “zorunlu geçit” olarak yer alan bu hakkın kullanılması için bu geçidin kurulması taşınmaz için zorunlu olması gerekir.
- Kendisi aleyhine zorunlu geçit hakkı tanınmasına karar verilen komşu malik lehine ödenmesi gereken bedelin PEŞİN olarak ödenmesi gerekir.
- Geçit hakkının kullanılmasının taşınmaz için zorunlu olması gerektiği ile beraber bu hakkın kurulmasında taşınmazlara en az şekilde zarar verilmesi gerekir.
Geçit Hakkı Davasının Tarafları
Zorunlu geçit hakkı davasında, davacı lehine geçit istenen mülkiyet sahibidir. Taşınmaz malikleri birden fazla olması halinde davanın bütün malikler tarafından açılması gerekir. Ancak paylı mülkiyet söz konusu olduğunda paydaşlardan herhangi birisinin davacı olarak dava açması mümkündür.
Geçit Hakkı Davası Kime Karşı Açılır?
Geçit hakkı davası şartları başlığımızda da değindiğimiz gibi taşınmaza en az zarar verecek şekilde bu hakkın kurulması gerekir. Bu husus çoğunlukla dava aşamasında bilirkişi raporu ve keşif ile tespit edilebilecek bir olgudur. Bu nedenle dava öncesinde çoğu zaman davalı tarafın, davacı tarafından tespiti mümkün olamamaktadır.
Geçit hakkı sağlanacak güzergâhın önceden tespiti mümkün olmadığından dava, güzergâh üzerindeki bütün taşınmaz maliklerine karşı açılmalıdır. Mevcut yasal düzenlemelerde konuya ait hazine arazileri üzerinden geçit hakkı kurulup kurulamayacağı yönünde bir düzenleme yoktur. Ancak özellikle yüksek yargı organlarının bu konuda benimsemiş olduğu ortak görüşe göre hazine arazileri (orman ve meralar hariç) üzerinden de geçit hakkının kurulabileceği yönündedir. Bu nedenle zaman zaman bu davalarda kamu da (Hazine) davalı olarak yer alabilmektedir
Geçit Hakkı Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Benzer malvarlığına ilişkin davalarda olduğu gibi zorunlu geçit hakkı davasında da görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise aksine bir düzenleme bulunmadıkça irtifa hakkının kurulmasının talep edildiği taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesidir. Diğer bir ifade ile taşınmazın bulunduğu yer mahkemeleri bu davaların görülmesinde yetkili mahkemelerdir.
Geçit Hakkı Davası Ne Kadar Sürer?
Özel hukuk alanındaki uyuşmazlıkların yargı önünde çözüme kavuşturulmasında genel bir süre belirlenmesi oldukça zordur. Özellikle geçit hakkı davası görülmekte iken irtifa hakkı kurulacak taşınmazın ve maliklerinin tespit edilmesi, zorunlu geçit hakkı yol genişliğinin belirlenmesi ve sonrasında geçit hakkı bedeli hesaplaması gibi daha çok uzmanlık gerektiren hukuki işlemlerin varlığı düşünüldüğünde dava sürece uzayabilecektir. Buna karşın istinaf ve temyiz süreleri haricinde bu tür davaların ortalama 1 yıl ile 2 yıl arasında bir süre ile neticelendirildiğini söyleyebiliriz.
Geçit Hakkı Davasında Arabuluculuk Şart Mı?
2023 yılında yapılan düzenlemeler sonrasında farklı birçok uyuşmazlığın çözümünde arabuluculuğa başvuru zorunluluğu getirilmiştir. Geçit hakkı davası da bunlardan birisidir. 2023 yılından itibaren bu davaların açılmasından önce arabuluculuğa başvuru zorunluluğu getirilmiştir.
Zorunlu Geçit Hakkı Yol Genişliği
Zorunlu geçit hakkı yol genişliği konusunda standart bir miktar belirlenmemiştir. Zorunlu geçit hakkının tanınmasında taşınmazın en az zarar ile bu hakkın kurulması gerektiği benimsenmiştir. Bu konuda genellikle taşınmazın kullanım amacı dikkate alınarak bir miktar belirlenir. Öncelikle kriter taşınmazın ihtiyacının karşılanıp karşılanmadığıdır. Fazla veya gereksi bir yol genişliğinin söz konusu olması mümkün değildir. Genel bir zorunluluk olmasa da bu konuda verilmiş yargı kararları dikkate alınarak zorunlu geçit hakkında yol genişliği konusunda aşağıdaki kriterlerin göz önüne alındığını söyleyebiliriz.
- Tarım arazileri için ortalama; 2,5 metre ile 3 metre
- İmarlı arsalar için ortalama; 3,5 metre ile 4 metre
- Sadece yaya geçitlerin yeterli olduğu arsalarda ortalama; 1,5 metre ile 2 metre
Bu miktarlar kesin olmayın daha çok Yargıtay ilgili hukuk dairelerinin bu konudaki kararlarında kabul etmiş olduğu mesafelerdir.
Yol Geçit Hakkı Bedeli Nasıl Hesaplanır?
Türk Medeni Kanununun 747/2 maddesi uyarınca geçit hakkı taşınmaz malikine uygun bir bedel verilmek koşulu ile kurulabilir. Yol geçit hakkı bedelinin hesaplanmasında farklı kriterler göz önüne alınarak karar verilir. Genellikle bilirkişi görüşü sonrasında belirlenecek hesaplamada daha çok aşağıdaki kriterler dikkate alınır. Bedelin hesaplanmasında ise genellikle bilirkişi görüşlerine başvurulmaktadır.
- Taşınmazın niteliği ve kullanım şekli
- Zorunlu geçit hakkı yol genişliği
- Arsa birim ve rayiç bedeli
- Taşınmazda değer kaybı meydana geliyorsa değer kaybı nedeniyle ödenecek tazminat miktarı da bu hesaplamaya eklenir.
Geçit Hakkı Davası İstinaf Sınırı Nedir?
Geçit hakkı davası istinaf sınırı belirlenirken Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) 341 ve 362. Maddeleri dikkate alınır. 2025 yılı itibariyle istinaf sınırının parasal değeri 41.000 TL’dir. Yukarıda geçit hakkı bedeli nasıl hesaplanır? Başlığında değindiğimiz hesaplamanın 41.000 TL’nin altında olması halinde verilecek olan kararlar kesin olup istinaf kanun yolu kapalıdır.
Tapuda Geçit Hakkı Nasıl Kaldırılır?
Geçit hakkı davası ile kurulan bu hak bir çeşit ayni haktır. Bu nedenle tapu kayıtlarına işlenmesi zorunludur. Kurulan bu intifa hakkının kaldırılması için iki yıl vardır. Bunlardan ilki tarafların açık rızası ile tapu müdürlüğünde yapılacak işlemlerdir. Diğeri ise geçit hakkının kaldırılması davasıdır. Geçit hakkının kaldırılması davasının gerekçeleri;
- İhtiyacın sona ermesi
- Geçit hakkı zorunluluğunu ortadan kaldıracak şekilde yeni imar düzenlemesinin yapılması
- Geçit hakkının kötüye kullanılması
Geçit Hakkı Davası Reddi Nedenleri
Geçit hakkı davası reddi genellikle yukarıda sıralamış olduğumuz geçit hakkı dava şartlarının tam olarak oluşmaması halinde söz konusu olur. Uygulamada sıklıkla karşılaşılan ve dava dilekçesi hazırlanırken dikkat edilmesi gereken red sebeplerini ise aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
- Zorunluluk şartının bulunmaması (zorunlu geçit hakkına gereksinim olmaması)
- Davalıya ait taşınmaz haricinde daha uygun bir geçit yerinin bulunması (davanın ıslahı ile giderilebilir)
- Geçit hakkı bedelinin ödenmemesi
- Dava açma ehliyetine sahip olunmaması
Geçit Hakkı Davası Dilekçe Örneği
… Asliye Hukuk Mahkemesine
DAVACI : (Açık Kimlik Bilgileri)
Adres : …
DAVALI : …
Adres : …
DAVA KONUSU : Davacıya ait … ili, … ilçesi … mahallesinde bulunan … ada ve … parsel üzerindeki taşınmazın kamu ve genel yola çıkışı bulunmadığından, davalıya ait taşınmaz üzerinden Türk Medeni Kanunu m. 747 uyarınca zorunlu geçit hakkı tesisi talebimizden ibarettir.
AÇIKLAMALAR :
- Davacı, … ili, … ilçesi, … köyü/mahallesi, … ada ve … parsel numaralı taşınmazın maliki durumundadır. Bu taşınmazın kamu yoluna doğrudan herhangi bir şekilde çıkışı bulunmamaktadır.
- Genel yola doğrudan herhangi bir çıkışının bulunmaması taşınmazı fiilen kullanımına engel teşkil etmektedir. Taşınmazın fiilen kullanılabilmesi için en uygun geçiş güzergâhı, davalıya ait … ada, … numaralı parsel üzerinden geçtiği anlaşılmıştır.
- Türk Medeni Kanunumuzun 747 ve devamı maddeleri uyarınca, zorunlu yol gereksinimi olan taşınmaz malikinin, komşu taşınmazlardan bedeli karşılığında geçit hakkı talep etmesi mümkündür.
- Davacı, söz konusu ihtiyacını defalarca sözlü davalıya iletmiş olmasına rağmen davalı bu talebe rıza göstermemiştir. Bu nedenle zorunlu geçit hakkı davasını açmak zorunluluğu doğmuştur.
- Geçit hakkı için belirlenecek bedelin bilirkişi marifetiyle tespit edilerek, davalıya ödenmesine davacı hazırdır.
HUKUKİ SEBEPLER : TMK 747 ve devamı maddeleri ve ilgili mevzuat, HMK, Yargıtay ilgili hukuk dairelerinin içtihatları.
DELİLLER :
- Tapu kayıtları,
- Kadastro/kroki ve harita örnekleri,
- Keşif ve bilirkişi incelemeleri,
- Tanık beyanları,
- Her türlü diğer yasal deliller
SONUÇ ve İSTEM :
Yukarıda arz edilen nedenlerle;
- Davacıya ait … ada, … parsel sayılı taşınmaz lehine,
- Davalıya ait … ada, … parsel sayılı taşınmaz üzerinden,
- Bilirkişi incelemesi sonucu belirlenecek güzergâh ve uygun genişlikte zorunlu geçit hakkı kurulmasına,
- Geçit hakkı bedelinin davalıya ödenmesine,
- Yargılama giderleri ve vekâlet ücretinin davalıya yükletilmesine;
Karar verilmesini saygıyla arz ve talep ederim. (Tarih)
Davacı
Ad Soyad
İmza
Geçit Hakkı Dava Dilekçesi Hazırlarken Nelere Dikkat Etmeliyiz?
Ceza hukuku veya özel hukuk fark etmeksizin açılacak olan davalarda veya ek taleplerde her olay ve uyuşmazlığa uygun bir şekilde dava dilekçelerinin dijital ortamlardan temini oldukça zordur. Özellikle geçit hakkı davası içerisinde farklı hukuki işlem ve talepler içeren bir dava türüdür. Bu nedenle her ne kadar yukarıda geçit hakkı dava dilekçesi örneği hazırlamış isek de; Mevcut olay ve uyuşmazlığa tam olarak cevap vermesi elbette mümkün değildir. Dilekçe üzerinde bu hususlar dikkate alınarak gerekli uyarlamaların yapılması hatta bu konuda hukuki destek alınması dava sürecinin daha sağlıklı ilerlemesini sağlayacaktır.
Sık Sorulan Sorular
Geçit Hakkı İçin Bedel Ödenir Mi?
Evet, geçit hakkının dava açma yolu ile kurulmasından sonra bilirkişi incelemelerinden sonra tespit edilecek olan değer üzerinden bedel ödenir. Ayrıca bu bedel peşin olarak ödenmesi gerekmektedir. Bedelin peşin olarak ödenmemesi yada hiç ödenmemesi halinde geçit hakkının yasal olarak kurulması mümkün değildir.
Komşu Geçit Hakkı Vermek Zorunda Mı?
Yukarıda detaylarını belirttiğimiz şekilde taşınmazın genel yola herhangi bir ulaşımının bulunmaması, bu genel yola ulaşımının bulunmaması nedeniyle amacına uygun şekilde kullanılmaması durumunda en uygun şartlara sahip komşunun bu geçit hakkını tanıması gerekir. Arabuluculuk görüşmelerinde herhangi bir netice alınamaması halinde talepte bulunanın geçit hakkı davası açma zorunluluğu doğabilecektir. Görülecek olan dava sonrasında komşu geçit hakkını vermek zorunda kalabilecektir.
Geçit Hakkı Davasını Hissedar Açabilir Mi?
Geçit hakkı davasının hissedarlar tarafından açılması mümkündür. Ancak aleyhe sonuç doğurması da mümkün olabileceğinden hissedarların tamamı tarafından bu davanın açılması gerekmektedir. Bu karşın paylı mülkiyette pay sahiplerinden herhangi birisinin bu davayı açmasının önünde yasal bir engel yoktur.
Geçit Hakkı Davasında Tanık Dinlenir Mi?
Geçit hakkı davası görülmesi sırasında gerek görülmesinde halinde tanık dinlenilmesi de mümkündür. Ancak bu tür davalarda daha çok bilirkişi raporları ile keşif tutanakları ve tapu kayıtları önemli bir yere sahiptir.
