Borçlunun mal kaçırması icra takipleri ve haciz işlemleri öncesinde sık karşılaştığımız bir durumdur. Borçlunun icra takibi sonrasında, alacaklı tarafından malvarlığı değerlerinin haczedilememesi amacıyla devredilmesi borçlunun mal kaçırması olarak kabul edilir. Uygulamada sıklıkla alacaklıyı zarara sokma kastıyla mevcudu eksiltme suçu olarak da tabir edilir.
Borçlunun mal kaçırması amacıyla yapmış olduğu bu tasarruflar sonrası tasarrufun iptali şeklinde alacaklının hakları korunduğu gibi, İcra ve İflas Kanunun 331 ve 332. Maddeleri uyarınca, borçlunun hapis cezası ile birlikte adli para cezası ile cezalandırılması da mümkündür.
Peki borçlu mal kaçırırsa ne olur? Hangi durumlar mal kaçırmaya girer? İcradan mal kaçırma nasıl ispatlanır? Gibi ve bu konuda sık merak edilen soruların yanıtlarını yazımızın ilerleyen bölümlerinde bulabilirsiniz. Yazımızın sonunda ise alacaklıyı zarar uğratma gayesiyle yapılan bu tasarruflar için takip edilmesi gereken hukuki yollar hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.
Hangi Durumlar Mal Kaçırmaya Girer?
Borçlunun alacaklılarından veya diğer 3. Şahıslardan, alacağını icra yolu ile tahsil etmelerini önlemek amacıyla gerçekleştirilecek her türlü işlem ve tasarruf borçlunun mal kaçırmasıolarak değerlendirilir.
Bu icra takibi öncesi ve sonrasında borçlunun evini veya arsasını satması şeklinde olabileceği gibi taşıtlarını da satması olabilir. Burada ayırt edici en önemli özellik borçlunun mal kaçırmak amacıyla hareket etmesi ve tasarrufa konu olan malların haczedilebilir mallar arasında olması gerektiğidir.
Bazı durumlarda borçlunun mal kaçırması tasarruf şeklinde de gerçekleşmeyebilir. Bunun tam aksine borçlunun muvazaa yoluyla gerçek olmayan bir borcu ikrar ederek asıl alacaklıdan önce icra takibinin başlatılmasını sağlayarak gerçekleşebilir. Hacze konu olabilecek mala yine aynı amaç doğrultusunda zarar verme gibi fiiller de yine mal kaçırma olarak kabul edilir. Görüldüğü gibi borçlunun mal kaçırmak amacıyla yapmış olduğu her türlü işlem İ.İ.K 331. Maddesinin konusunu oluşturabilecektir.
İcradan Mal Kaçırma Nasıl İspatlanır?
Yukarıda hangi durumların mal kaçırmaya girdiği konusunda detaylı bilgileri sizlerle paylaştık. İcradan mal kaçırmanın ispatlanmasında genellikle yukarıda belirtmiş olduğumuz işlemlerin gerçekleştirildiği zaman dilimi dikkate alınır. İcra ve İflas Kanununun 331. Maddesine göre haciz yolu ile takip taleplerinin sonrasında gerçekleştirilecek her türlü şüpheli işlem borçlunun mal kaçırması olarak kabul edilir.
Bunun dışında haciz yolu ile takip talebinin gerçekleşmesinden 2 yıl öncesine kadar gerçekleştirilen her türlü işlem yine alacaklısını zarara uğratmak maksadıyla mevcudu eksiltme olarak değerlendirilebilir. Örneğin 01.01.2025 tarihinde başlatılan haciz talepli icra takibinde, 01.01.2023 tarihine kadar geriye dönük bütün tasarruflar İ.İ.K 331 kapsamında değerlendirilebilir.
Mal Kaçırma Cezası
Borçlunun mal kaçırması olarak kabul edilen durumların varlığının kanıtlanması sadece bu amaçtaki tasarrufların iptaline sebebiyet vermez. Ayrıca kötü niyetli olan borçlunun hapis cezası ve adli para cezası ile cezalandırılmasına zemin hazırlayabilecektir. Borçlunun fiillerinin İ.İ.K. 331 maddesi kapsamında yer alması halinde mal kaçırma cezası 6 ay 3 yıl arasında hapis ve bin güne kadar adli para cezasıdır.
Taşınmaz rehini kapsamında yapılan takiplerde ise, borçlunun yine rehin alacaklısına zarar vermek amacı ile, taşınmazda bulunan eklentiyi taşınmaz dışına çıkarması durumunda zilyed hakkında 2 yıl ile 4 yıl arasında hapis ve yine bin güne kadar adli para cezası öngörülmüştür.
Mal Kaçırma Suçu Şikayete Tabi Mi?
Mal kaçırma suçu, diğer bir ifade ile alacaklısını zarara sokmak kastıyla mevcudunu eksiltme suçu şikayete tabidir. Bu durumda alacaklı borçlunun mal kaçırması ve diğer durumları öğrendiği tarihten itibaren 3 ay içerisinde şikayet hakkını kullanması gerekir.
Borçlu Mal Kaçırmasın Diye Ne Yapılabilir?
Borçlunun mal kaçırması söz konusu olup olmadığı kanıtlanabilirlik açısından oldukça zor olup, uzun hukuki süreçlere tabi olabilecektir. Bu nedenle mal kaçırma işlemlerinin gerçekleşmeden bir takım önlemlerinin alınması daha yerinde olacaktır.
Bu konudaki en etkili yöntem ise ihtiyati hacizdir. Borçlunun mal kaçıracağı yönünde şüphe ve deliller olması halinde icra mahkemesinden geciktirilmeksizin ihtiyati haciz talep edilmelidir.
Borçlunun Mal Kaçırması Sonrasında Takip Edilecek Hukuki Yollar
Alacaklının öncelikle mal kaçırma konusunda şikayet hakkını kullanması gerekir. Bununla beraber yazımızın ilerleyen bölümlerinde değineceğimiz iptal davasının da aynı anda açılması daha etkili olacaktır. Borçlunun yapılan yargılama sonrasında mal kaçırdığının tespit edilmesi ve özellikle mal kaçırma cezası ile cezalandırılması iptal davalarında daha hızlı ve kolay netice almamızı sağlayacaktır.
Tasarrufun İptali Davası
Borçlunun mal kaçırması halinde alacaklının başvurabileceği en etkili yol iptal davasıdır. Tasarrufun iptali davası alacağını icra ve haciz yoluyla tahsil edemeyen alacaklının açabileceği bir davadır. Tasarrufun iptali davasının temel koşulu yine borçlunun aynı maksatla hareket etmiş olması gerektiğidir.
Tasarrufun İptali Davası Şartları
- İptal davanı açacak olan davacı ile davalı arasında borç ilişkisi bulunmalıdır.
- Davalı (borçlu) hakkında kesinleşmiş bir icra takibi bulunmalıdır.
- Alacaklı (davacı) için düzenlenmiş kesin veya geçici aciz vesikası bulunmalıdır.
- İptal davasına konu olan tasarrufun borcun doğmasından sonra yapılmış olması gerekir.
- Tasarrufun iptali davası süresinde açılmalıdır.
Yukarıda sıralamış olduğumuz iptal davasının şartları tam olarak oluşmaması iptal davasının açılmasına engel değildir. Ancak davacı, borçlunun mal kaçırması durumunda alacaklının lehine davanın sonuçlanması için genel olarak bu koşulların oluşması gerekir.
Sık Sorulan Sorular
Hacizden Mal Kaçırma Suç Mu?
Evet. Hacizden mal kaçırma İcra ve İflas Kanunumuzun cezai hükümlerine göre suç olarak tanımlanmıştır. İcra ve İflas Kanunumuzun 331. Maddesinde, hacizden mal kaçırma veya borçlunun mal kaçırması “alacaklısını zarara uğratma kastıyla malvarlığını eksiltme” şeklinde düzenlenmiştir. Cezai yaptırımı ise 6 ay ile 3 yıl arasında hapis ve bin güne kadar adli para cezasıdır.
Mal Kaçırma Davası Kaç Yıl Sürer (Tasarrufun İptali Davası)
Borçlunun mal kaçırma amacı ile hareket edip etmediği, davası ile aralarındaki borç ilişkisi, tasarrufun iptali davalarında araştırılması gereken temel konular arasında yer alır. Uyuşmazlığın niteliği ve delil durumuna göre davaların ne kadar sürede neticelendirileceği değişiklik gösterir. Bu nedenle mal kaçırma davalarının ne kadar sürede sonuçlanacağını önceden kestirmek zor olsa da 6 ay ile 2 yıl arasında bir süre belirtebiliriz.
Borçlunun Mallarını Başkasına Devretmesi Halinde Alacaklı Hangi Davayı Açmalıdır?
Borçlunun mal kaçırması alacaklısını zarara uğratmak maksadıyla gerçekleştirilmiş ise devam eden icra takipleri de gerekçe gösterilerek tasarrufun iptali davası açılmalıdır. Borçlunun bu fiili ayrıca suç olarak tanımlanmış olması nedeniyle; İ.İ.K. 331 maddesine göre alacaklının cezai yönden şikayet hakkını kullanma daha etkili olacaktır.
Borcunu Ödemeyen Kişi Savcılığa Şikayet Edilir Mi?
Borçlunun sadece borcunu ödememesi Türk Ceza Kanunumu ile herhangi bir cezai hükme bağlanmamıştır. Ancak yukarıda belirtmiş olduğumuz borçlunun mal kaçırması söz konusu olduğunda veya diğer tazyik hapsi durumlarında başvurabileceğimiz yargı mercii icra mahkemeleridir.
Alacaklıdan Mal Kaçırma Nasıl Olur?
Borçlunun alacaklısını zarara uğratmak veya alacağını tahsil etmesini önlemek amacıyla yapmış olduğu bütün işlemler alacaklıdan mal kaçırma olarak kabul edilir. Bu üzerine tescilli taşınır / taşınmazların 3. Şahısa devri şeklide olabileceği gibi hacze konu malın değerini düşürecek şekilde zarar vermek şeklinde de olabilir.
Borçlunun Üzerinde Herhangi Bir Mal Yoksa Ne Yapılır?
Haciz işlemi sadece kamu kurumlarınca tescilli olan taşınır ve taşınmazlar üzerinde uygulanmaz. Bunun haricinde maaş haczi, ev haczi hatta borçlunun 3. Kişilerdeki hakları üzerinde de haciz işlemi uygulanabilir. Borcun doğmasında sonra, borçlunun mal varlıklarındaki tasarruflar dahi, borçlunun mal kaçırması kapsamında değerlendirilerek tasarrufun iptali davalarına konu olabilir. Benzer konuda daha detaylı bilgilere ve takip edebileceğiniz diğer hukuki yollara “borçlunun üzerinde mal yoksa ne yapılır?” başlıklı yazımızdan ulaşabilirsiniz.
Bankadan Mal Kaçırma Cezası
İ.İ.K 331. Maddesi alacaklının statüsü konusunda bir ayrım yapmamıştır. Alacaklı şahıs olabileceği gibi tüzel kişilik hatta kamu kurumu da olabilir. Bütün durumlarda yukarıda sıralamış belirtmiş olduğumuz cezai hükümler geçerlidir. (6 ay ile 3 yıl arasında hapis ve bin gün adli para cezası)
