Aile konutu şerhi, taşınmazın maliki olmayan eş tarafından her iki eşin rızası olmaksızın konutun satılması, devredilmesi veya kiralanmasına engellemek amacıyla tapı kaydına yapılan bildirimdir. Aile konutu şerhi uygulamasının yasal dayanağını 4721 sayıl Türk Medeni Kanunumuzun 194. Maddesi oluşturur ortak konutun tapu kaydına düşülecek bu şekildeki şerh ile evlilik birlikteliği süresince malik olan eşin konut üzerindeki tasarruf yetkisi kısıtlanmaktadır. Bu işlem malik olmayan eş tarafından ilgili kurum tapu müdürlüğüne yazılı başvuru ile gerçekleşir.
Aile Konutu Nedir?
En kısa ve anlaşılabilir şeklide aile konutu; Eşlerin ve çocukların yaşam sürmüş oldukları ve barındıkları ortak mekanlardır. Aile konutu şerhi ile bu konutun eşlerin ortak rızası olmaksızın satılması, devredilmesi veya kiralanması önlenmektedir.
Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?
Aile konutu şerhi malik olmayan eşin tapu müdürlüğüne bu konuda yazılı başvurması ile gerçekleştirilir. Özellikle konutun aile konutu olduğu ve eşlerin resmi olarak evli olduklarını bu başvuru sırasında belgelendirmeleri gerekir. Genellikle ilgili tapu müdürlüklerinde maktu formatta bulunan bu dilekçelerde taşınmazın ada ve parsel gibi kayıtları ile açık adresi belirtilmelidir.
Bunun dışında eşlerin resmi olarak evli olduklarının belgelendirilmesi için aile cüzdanı veya nüfus kayıt örneği dilekçeye eklenmelidir.
Aile Konutu Şerhi İçin Gerekli Belgeler
Aile konutu şerhi için kurum tarafından talep edilen belgeleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
- Evlilik cüzdanı veya bunu belgelendirecek nüfus kayıt örneği
- Konutun aile konutu olduğunu belirtilen muhtarlıktan alınmış yazılı belge
- Vesikalık fotoğraf
- Bu işlemler vekil aracılığı ile yapılacaksa vekâletname
Aile Konutu Şerhi Ücretli Midir?
Tapu müdürlüklerine yapacağınız müracaatlarda bu şekilde bir şerh işlemi için herhangi bir harç / vergi talep edilmemektedir. Malik olmayan eşin taşınmazın tapu kaydına aile konutu olduğu yönünde şerh konulması halinde “Bu Taşınmaz Aile Konutu Olup, Her İki Eşin Rızası Olmaksızın Tasarruf Edilemez” şeklinde bir ibare yer alır.
Aile Konutu Şerhi İçin Eşin Onayı Gerekir Mi?
Ortak konuta bu şekilde bir şerh konulmak istenmesi halinde malik olan eşin herhangi bir onay vermesi zorunluluğu yoktur. Malik olmayan eş herhangi bir izin ve onaya gerek olmaksızın gerekli belgeler ile tapu müdürlüğüne tek başına müracaat edebilir. Ayrıca malik olan eşin buna onay vermemesi aile konutu şerhinin uygulanmasına bir engel değildir.
Aile Konutu Şerhi Olmadan Konut Satılırsa Ne Olur?
Yukarıda yapmış olduğumuz bilgilendirmeler ve Türk Medeni Kanunu 194. Maddesinden de anlaşılacağı üzere aile konutu şerhi uygulaması malik olmayan eşin özellikle yasal mal rejiminde yer alan haklarını korumaktır. Bu işlemin gerçekleştirilmemesine bağlı olarak benzer şekilde hak kayıpları ile karşılaşmak mümkündür. Böylesi bir durumda da mevcut yasal düzenlemelerimiz yine eşlerin hakkını korur niteliktedir.
Bu şekilde taşınmazın aile konutu olmasına rağmen diğer eşin rızası olmaksızın malik olan eşin satış gibi tasarrufta bulunması halinde “iptal davası” gibi davalarla satışın iptali mümkündür. Açılacak olan iptal davalarında zamanaşımı süresi işlemin öğrenilmesinden itibaren 1 yıldır. Bu davaların davacı lehine sonuçlanabilmesinin en önemli koşulu konutu satın alan üçüncü kişinin iyi niyetli olmaması gerektiğidir. Bu hususun kanıtlanması mümkün olmaması halinde satış geçerli olarak kabul edilir. Uzun yargı süreçleri ile karşı karşıya kalmamak için ve diğer hak kayıpları ile karşılaşmamak için aile konutu şerhi konulması en sağlıklı yol olacaktır.
Kiralık Ev İçin Aile Konutu Şerhi Konulur Mu?
Aile konutu şerhi için ortak ikamet edilen evin eşlerden herhangi birisinin adına tescilli olması gerektiği gibi bir zorunluluk yoktur. Kiralık konutlar içinde bu şekilde bir şerh işlemi gerçekleşebilir. TMK 194 maddesi ile korunmak istenen asıl unsur ortak konuttur. Buradaki en önemli fark ise bu şerhin kiralık konutlarda tapu tesciline değil, kira sözleşmesine işlenmesidir. Bu durumda da eşler aynı zamanda kiralayana karşı ortak şekilde sorumlu tutulurlar. Eşlerden her ikisinin onayı olmaksızın sözleşmede bu şekilde bir beyan bulunması halinde sadece bir eşin onayı ile kira sözleşmesi feshedilemez.
E-Devletten Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?
E-Devlet sistemi kullanılarak doğrudan bu şerhin konulması mümkün değildir. Öncelikle e-devlet aracılığı ile web tapu işlemlerine giriş yapılarak “aile konutu şerhi” işlemleri sekmesinden gerekli başvurular yapılır. Bu işlem daha çok randevu niteliğinde olup, başvurunun yasal boyuta ulaşması için ilgilinin yukarıda belirtmiş olduğumuz belgeleri hazır ederek web tapu uygulaması ile bize bildirilen gün ve saatte ilgili tapu müdürlüğünde hazır bulunarak gerekli işlemleri tamamlamamız gerekir. Bu hali ile sadece e-devlet aracılığı ile bu konuda bir başvuruda bulunmak diğer fiziki işlemleri tamamlamamak başvurumuzun neticesiz kalacağı sonucunu doğurur.
Aile Konutu Şerhinin Kapsamı
Aile konutu şerhine ilişkin uygulamada sıkça merak edilen bir hususu ayrıca belirtmek isteriz. Türk Medeni Kanunumuzun 194. Maddesinde aile konutunun kapsamı ve tanımı yapılmamış ise; Türk Medeni Kanunumuzun 194. Madde gerekçesi ile Yargıtay ilgili hukuk daireleri aile konutunu; Eşlerin birlikte yaşam sürdüğü ve ortak yaşadıkları konut olarak kabul etmiştir. Buna göre eşlerden herhangi birisi adına tescilli olan ancak aile konutu olarak kullanılmayan; Ev, arsa, ofis veya benzeri taşınmazlar için aile konutu şerhi koyulamaz.
Aile Konutu Niteliği Nasıl Kazanılır?
Resmi olarak konutun aile konutu olarak kabul edilebilmesi için öncelikle eşlerin bu konutta ortak bir şekilde ve yaşam sürmeleri gerekir. Bu önemli koşuldan sonra konut eşlerden herhangi birisi adına tescilli olması halinde, malik olmayan eş tapu müdürlüğüne yukarıda sıralamış olduğumuz evraklar ile birlikte müracaat ederek taşınmazın kaydına aile konutu şerhi ekletmesi ile aile konutu niteliği hukuki açıdan kazanılmış olunur.
Evliyken Alınan Ev Boşanınca Kimin Olur?
Bu konu tamamen mal rejimi ile ilgili olup, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunumuz ile kabul görmüş resmi mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimidir. Buna göre eşlerin evlilik birlikteliğinin kurulmasından sonra edinmiş oldukları bütün mallar boşanma sonrasında ortak bir şekilde paylaştırılır. Bunun tek istisnası kişisel mallardır.
Eşler Birbirinden Habersiz Evi Satabilir Mi?
Tapuda bunu engelleyecek herhangi bir şerh bulunmaması halinde malik olan eşin, diğer eşten habersiz bir şekilde kendi adına tescilli olan taşınmazı satmasının önünde bir engel yoktur. Ancak bu durumun fak edilmesi üzerine mevcut mal rejimi gereği hak kaybına uğrayan eş zamanaşımı süresi içerisinde iptal davası açabilecektir. Tüm bu dava süreçlerine tabi olmamak için eşin aile konutu şerhi için başvuruda bulunması gerekir. Aksi yönde malik olan eşin diğer eşten habersiz bir şekilde taşınmazı satması mümkündür.
Uygulamada aile konutu şerhinin genellikle boşanma davası öncesinde ve boşanma davası sırasında konulduğu gözlemlenmektedir. Bunun en temel nedeni ise özellikle sadece eşlerden birisinin adına tescilli olan konutun mal kaçırmak amacıyla satışının önlenmesidir. Bu nedenle mal paylaşımı da boşanan kadının hakları arasında yer alır. Bu konuda daha detaylı bilgilere; “Boşanan Kadının Hakları” başlıklı yazımız ile ulaşabilirsiniz.
İkamet Edilmeyen Eve Aile Konutu Şerhi Konulur Mu?
Konut niteliğinde olan bir taşınmazın “aile konutu” olması için eşlerin birlikte bu konutta yaşam sürmeleri gerekir. Ortak bir şekilde yaşam sürülmeyen boş veya bir başkasının kullanımında olan taşınmazlar için aile konutu şerhi koyulması söz konusu olamaz. Gerek yerel mahkemeler gerekse Yargıtay’ın ilgili hukuk daireleri bu şekilde bir şerh konulabilmesi için taşınmazın ortak konut şeklinde fiilen kullanılması gerektiğini savunmaktadırlar.
Aile Konutu Şerhinin Süresi Var Mı?
Bunun için herhangi bir süre kısıtlaması yoktur. Konut aile konutu olarak kullanıldığı sürece her zaman bu şerh işlemi yapılabilmektedir. Daha önce tapu kayıtlarına işlenmiş bu şekildeki bir şerh işlemi evlilik birlikteliği devam ettiği sürece veya ortak konut olarak kullanıldığı sürece kayıtlarda yer alır.
Boşanmada Durumunda Aile Konutu Ne Olur?
Boşanma durumunda aile konutunun akıbeti için iki farklı durum göz önüne alınmalıdır. Konutun eşlerden birisinin adına tescilli olması ile, konutun kiralık olması durumlarına göre değişiklik alternatifler vardır.
Aile Konutunun Eşlerden Birisi Adına Tescilli Olması
Daha önce ortak konut olarak kullanılan taşınmaz boşanma sonrası mal paylaşımına konu olur. Mevcut mal rejimimize göre (edinilmiş mallara katılma rejimi) evlilik birlikteliği süresince edinilmiş mallar ortak kabul edilir ve boşanma sonrasında eşit bir şekilde paylaştırılır. Ancak bazı durumlarda boşanma kararı ile beraber özellikle çocukların velayetini alan taraf lehine mahkeme bu eşin bu konutta oturmasına karar verebilir.
Aile Konutu Kiralık İse
Kural olarak aile konutu şerhi evlilik birlikteliği boyunca geçerliliğini sürdürür. Evliliğin boşanma ile sona ermesi halinde aile konutu uygulaması sona erer. Bu durumda da konutun eşlerden birisine ait olması durumunda olduğu gibi taraflar anlaşma yolu ile (anlaşmalı boşanma) veya mahkemenin takdiri doğrultusunda konutu kullanmaya devam edebilirler.
Başkasına Ait Eve Aile Konutu Şerhi Konulur Mu?
Başkasına ait bir ev için aile konutu şerhi konulması tapu kayıtları ile mümkün değildir. Bu durum genellikle kiralık olarak bulunan aile konutlarında; Kira sözleşmesi ile konulan aile konutu şerhi olarak bilinir. Bunun haricinde eşlerden herhangi birisinin adına tescilli olmayan aile konutuna bu yönde bir şerh işlemi yapılması mümkün değildir.
Aile Konutu Şerhli Olan Bir Ev Nasıl Satılır?
Tapu kayıtlarında usulüne uygun bir şekilde aile konutu şerhi bulunması halinde bu şerhin bulunduğu sürece söz konusu taşınmazın satılması veya devredilmesi mümkün değildir. Bunun için öncelikle aşağıda “Aile Konutu Şerhi Nasıl Kaldırılır?” başlığında belirtmiş olduğumuz şartların oluşması gerekir. Bu şartların oluşması ile ilgili yine tapu müdürlüğüne müracaat etmesinden sonra kaldırılacak şerh sonrasında evin satılması yasal olarak mümkün hale gelir.
Boşanma Davasında Eşin Mal Kaçırması Nasıl Önlenir?
Aile konutu şerhi uygulamasının asıl amacı büyük ölçüde taşınmazın mal kaçırmak amacıyla satılmasını önlemektir. Ancak bu uygulama sadece aile konutları için söz konusu olup, diğer taşınır ve taşınmaz malları kapsamamaktadır. Boşanma davası devam ederken veya boşanma davasının açılmasından hemen önce eşin bu benzer şekilde mal kaçırma ihtimaline karşı mahkemeden ihtiyati tedbir kararı talep edilebilir. Bu konuda mahkemeye haklı sebepler ileri sürülmelidir.
Buna rağmen boşanma öncesi veya boşanma davası sırasında eşin mal kaçırmak amacıyla hareket ederek edinilmiş mallara katılma rejimine konu ortak mallarda tasarrufta bulunması halinde tasarrufun iptali davası veya katılma alacağı davası açılması mümkündür.
Aile Konutu Şerhi Nasıl Kaldırılır?
Daha önce usulünce konulmuş bir aile konutu şerhinin kaldırılması için birbirinden farklı 3 koşuldan herhangi birisinin gerçekleşmesi gerekir.
1- Boşanma Nedeni İle
Boşanmanın resmi olarak kesinleşmesi ile hukuki açından aile konutu sona erer. Ancak tapu kayıtlarında bu şerhin kaldırılması için yine başvuru yapılması gerekir. Bu konuda kesinleşmiş boşanma ilamı ile birlikte eşlerden herhangi birisinin daha önce şerhin konulduğu ilgili tapu müdürlüğüne bu konuda talepte bulunması gerekir.
2- Eşlerin Ortak Rızası İle Aile Konutu Şerhinin Kaldırılması
İkinci bir yol ise eşlerin birlikte müracaat ederek aile konutu şerhinin kaldırılmasını talep etmesidir. Eşlerden herhangi birisinin bu işleme onay vermemesi ve halen söz konusu konut aile konutu olarak kullanılması halinde bu şerhin kaldırılması mümkün değildir.
3- Mahkeme Kararı İle Aile Konutu Şerhinin Kaldırılması
Aile konutu şerhinin kaldırılması için son başvurulan hukuki yol ise mahkeme kararıdır. Boşanma davaları ile birlikte talep edilebileceği gibi herhangi bir nedenle aile konutu vasfını kaybeden konut için bu konuda mahkeme kararı alınması da mümkündür. Bu durum genellikle eşler arasında aile konutu şerhinin kaldırılması konusunda uyuşmazlık söz konusu olduğunda başvurulan bir yoldur.
