Mirastan çıkarma, saklı pay sahibi mirasçının geçerli ve yasal nedenlerden ötürü mirastan mahrum edilmesidir. Uygulamada zaman zaman mirastan ıskat olarak da tabir edilmektedir. Mirastan ıskat işlemi ancak gerekli şartların oluşması halinde mümkün olan bir hukuki işlemdir. Türk Medeni Kanununuzda yer alan hükümler haricinde gerçekleşecek bir mirastan çıkarma işlemi dava konusu yapılabilir. Son yıllarda miras hukuku alanında sık karşılaşılan bir uyuşmazlık olması nedeniyle bu konu üzerinde ayrıca durmak istedik.
Mirasçılıktan çıkarma konusunda en önemli husus; Mirastan çıkarma şartlarının oluşup oluşmadığıdır. Bu şartlar hakkında bilgi verdikten sona yazımızın ilerleyen bölümlerinden mirastan çıkarma nasıl yapılır? Mirastan çıkarma davasını kimler açabilir gibi sorulara detaylı yanıtlar bulabilirsiniz. Yazımızın sonunda paylaşacağımız mirastan çıkarma iptali dava dilekçesi üzerinde gerekli uyarlamaları yaparak dava işlemlerinde kullanabilirsiniz.
Mirastan Çıkarma Nedir?
Miras bırakanın ölüme bağlı bir tasarrufla saklı pay sahibi olan bir mirasçısını bu mirastan mahrum etmesidir. Yasal dayanağını ise 4721 sayılı Türk Medeni Kanunumuzun 510 ve devamı maddeleri oluşturur.
Mirastan Çıkarma Sebepleri
Yukarıda da belirttiğimiz gibi mirasçılıktan çıkarma belirli şartların gerçekleşmesi halinde mümkündür. Türk Medeni Kanunumuzun 510. Maddesinde yer alan hükümlere göre 2 farklı durumun varlığı halinde mirasçılıktan çıkarma söz konusu olur.
1- Miras Bırakana veya Miras Bırakanın Yakınına Karşı Ağır Bir Suç İşlenmesi
Türk Medeni Kanunumuzun 510/1 maddesinde “ağır bir suçtan” bahsedilmiş ise de bu konuya tam olarak bir açıklık getirilmemiştir. Ağır suçun varlığı büyük ölçüde yargı organlarının takdirine bırakılmıştır. Ancak yargı kararları da bu konuda bir kanaate varırken gözetmek zorunda oldukları bir takım kurallar vardır. Aşağıdaki durumların varlığı genel olarak ağır bir suçun varlığına işarettir.
- Fiilin Türk Ceza Kanununda suç olarak tanımlanmış olması
- Aile bağlarına zarar verecek veya tamamen kopmasına neden olacak boyutta olması
- Kasten işlenebilen bir suç olması
- Suçun işlenmesinde mirasçının, miras bırakandan daha fazla kusurlu olması gerekir.
TMK 510/1 maddesinde bahsedilen suçtan ötürü mirasçı hakkında soruşturma ya da kovuşturma yapılmış olması gerektiği gibi bir zorunluluk yoktur. Ancak bu konuda yapılmış olan soruşturma veya kovuşturmalar mirastan çıkarma sebeplerinin varlığının kanıtlanması için diğer durumlara nazaran çok daha etkili olacaktır.
Yine TMK 510/1 maddesine yer alan hükme göre bu suçun doğrudan miras bırakana yönelik gerçekleşmiş olması gibi bir zorunluluk yoktur. Miras bırakanın bir yakınına yönelik bu suçun işlenmesi de yine mirastan çıkarma sebepleri arasında yer almaktadır.
Görüldüğü gibi gerek Türk Medeni kanunda yer alan hükümler gerekse bu konuda verilmiş yargı kararları öncelikle işlenin bu suçun aile bağlarına ciddi bir zarar vermesi ya da bu bağları tamamen kopartması gerektiği yönündedir. Bu durumda ağır bir suçun niteliğinden çok sonuçları bu konuda daha fazla öneme sahiptir.
2- Miras Bırakana veya Miras Bırakanın Aile Bireylerine Karşı Olan Yükümlülüklerin İhlal Edilmesi
Mirastan çıkarma sebepleri arasında yer alan ikinci durum ise Türk Medeni Kanunumuzun 510/2 maddesinde “Mirasçı, miras bırakana veya miras bırakanın aile üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse” mirasçılıktan çıkarılabileceği şeklinde düzenlenmiştir.
TMK 510/2 maddesinde yer alan aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüklerin ihlal edildiğinin tespit edilmesinde Türk Medeni Kanununda yer alan hükümler ile 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 8. Bölümünde yer alan “Aile Düzenine Karşı Suçlar” başlığı altında yer alan hükümler örnek gösterilebilir. Ancak kanun koyucu TMK 510/2 maddesi ile yine bu yükümlülüklerin “önemli ölçüde” yerine getirilmemesini mirasçılıktan çıkarılma sebebi olarak kabul etmiş, söz konusu yükümlülük ihlalinin boyutunun mirasçılıktan çıkarmaya yeter olup olmadığı konusundaki takdiri yine büyük ölçüde mahkemeye bırakmıştır.
Aile Hukukundan Kaynaklanan Yükümlülükler
Bu konuda asıl önem arz eden konu yerine getirilmeyen ve aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüklerin kapsam ve niteliğidir. Uygulamada sık karşılaşılan ve mirastan çıkarma sebebi olarak görülün bu yükümlülükleri aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
- Kötü muamele
- Sadakat yükümlülüğünün ihlali
- Terk
- Bakım ve gözetim yükümlülüğünün ihlali
Bu örnekleri kıyas yolu ile çoğaltmak mümkündür. Kötü muamele veya terk gibi durumlar ayrıca Türk Ceza Kanunumuzda da suç olarak tanımlanmış fiillerdir. Burada söz edilen kötü muamele suç teşkil etmese de aşağılama, hakaret etme veya küçümseme şeklinde olabileceği gibi psikolojik bir baskı şeklinde de olabilir.
TMK 510/2 maddesinde yer alan aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüklerin ihlal edilmesi çok daha geniş bir kavram olup yukarıda sıralamış olduğumuz durumlarla sınırlı değildir. Örneğin miras bırakanın yaşlılık, kocama veya hastalık gibi durumlarda kısmen bakım ve gözetime muhtaç olduğu bir durumda mirasçısının, miras bırakana karşı gerekli ilgiyi göstermemesi dahi mirastan çıkarma sebepleri arasında yer alır.
Yukarıda sıralamış olduğumuz mirasçılıktan çıkarma sebepleri büyük ölçüde aile hukuku ile yakından ilişkilidir. Ancak özellikle TMK 510/1 maddesinde yer alan durum kısmen de olsa ceza hukuku ile de yakından ilgilidir. Bu nedenle mirastan çıkarma işlemi veya buna karşı açılacak olan mirastan çıkarmanın iptali davasında hukuki destek alınması sürecin daha sağlıklı ilerlemesini sağlayacaktır.
Mirastan Çıkarma Nalı Yapılır?
Mirastan çıkarma işlemi bir çeşit ölüme bağlı tasarruf niteliğindedir. Diğer ölüm bağlı tasarruflarda olduğu gibi mirasçılıktan çıkarma işlemi de miras sözleşmesi veya vasiyetname düzenleme şeklinde gerçekleşir. Her iki durumda da takip edilmesi gereken hukuki işlemler kısmen farklıdır. Bu nedenle mirastan çıkarma işleminin nasıl yapılacağını bu ayrımı gözeterek açıklamamız gerekir.
Vasiyetname İle Mirastan Çıkarma
Mirastan çıkarma sebepleri göz önüne alındığında genellikle mirasçılıktan çıkarma işlemi öncesinde aile bağları büyük ölçüde zarar görmüş veya tamamen kopmuştur. Bu nedenle miras sözleşmesi yerine vasiyetname ile mirastan çıkarma bu konuda en sık başvurulan yoldur.
Vasiyetname ile mirastan çıkarma işleminin gerçekleşmesi ve kabul görmesi büyük ölçüde vasiyetnamenin geçerliliğine bağlıdır. Bu nedenle Türk Medeni Kanunumuzda yer alan vasiyetname düzenleme şekillerine bağlı kalınmalıdır. Miras bırakanın medeni kanunumuzda yer alan resmi, yazılı veya sözlü vasiyetnamesinde mirasçılıktan çıkarma iradesini tam olarak ve nedenleri ile birlikte belirtmesi gerekir.
Vasiyetname düzenlenmesi ve vasiyetnamenin geçerliliği oldukça kapsamlı bir konu olup, vasiyetname ile mirastan çıkarma işlemi yapılacak ise mutlaka bu konuda da bilgi sahibi olunması gerekir. Dilerseniz bu konuda “Vasiyetname Nedir ve Nasıl Düzenlenir?” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Miras Sözleşmesi İle Mirastan Çıkarma
Uygulamada sık karşılaşılan bir durum olmasa da miras sözleşmesi ile mirastan çıkarma da mümkündür. Bu durumda da yine Türk Medeni Kanunumuzun 545. Maddesinde yer alan hükümler geçerlidir.
Mirastan Çıkarmanın Hukuki Sonuçları
En kısa ve anlaşılabilir şekilde mirastan çıkarmanın sonuçlarını “mirasçılık sıfatının kaybedilmesi” şeklinde açıklayabiliriz. Mirasçılık hakkının kaybedilmesi Halide mirasçı saklı payı da dahil olmak üzere mirastaki tüm hakkını kaybeder. Mirasçılık sıfatının kaybedilmesi aynı zamanda mirasçılar tarafından açılabilecek olan tenkis davasını da engellemektedir. Diğer bir ifade ile mirastan çıkarma davası açamaz.
Mirastan Çıkarmanın Alt Soya Etkisi
Miras bırakan tarafından farklı bir tasarruf söz konusu olmadıkça mirastan çıkarılan, mirasçının payı alt soya geçer şayet mirastan çıkarılan kişinin alt soyu yok ise bu pay diğer yasal mirasçılar arasında paylaştırılır.
Mirastan çıkarılan mirasçı, miras bırakandan önce ölmesi halinde alt soyların saklı payları isteme hakları vardır.
Mirastan Çıkarmanın İptali Davası
Özellikle bu işlem mirastan çıkarılanın saklı payına da etki etmesi nedeniyle mirastan çıkarmanın iptali için dava açmak mümkündür. Bu vasiyetnamenin iptali şeklinde olabileceği gibi yukarıda detaylarını paylaştığımız mirastan çıkarma sebeplerinin bulunmadığı iddiası ile de açılabilir. Her iki durumda da davanın mirastan çıkarılan lehine sonuçlanması halinde, mirastan çıkarılanın saklı payını alabileceği sonucu doğar.
Mirastan çıkarmanın iptali davası mirastan çıkarılan taraf tarafından diğer mirasçılara karşı açılır. Davalılar bu durumda hakkında mirasçılıktan çıkarılmayan diğer mirasçılardır. Mirasçıların herhangi birisinin ölmesi halinde ise dava alt soya karşı açılabilir.
Davanın dayanağını genellikle mirastan çıkarma nedenlerinin bulunmadığı iddiası oluşturur. Bu davada mirasçılıktan çıkarılma nedenlerinin varlığını ispat yükü davalı tarafa aittir. Bu sebeplerin varlığını ispat edilmemesi halinde daha önce mirasçılıktan çıkarılan davalının saklı payı ahla hakkı doğar.
Açık bir hata veya muvazaalı bir şekilde bu işlemin gerçekleştirildiği kanıtlanması halinde ise mirasçı mirasının tüm payını alma hakkında sahip olur. Bu davalarda vasiyetnamenin geçerliliği sorgulanabileceği gibi, mirastan çıkarılma sebeplerinin bulunmadığı yönünde tanık / şahit dinletilmesi de mümkündür.
Bu tür davalarda dikkat edilmesi gereken en önemli husus zamanaşımı süreleridir. Niteliği itibariyle bu süreler hak düşürücü süre olup mirastan çıkarıldığını öğrenen kişinin 1 yıl içerisinde mirastan çıkarılma iptali davasını açması gerekir. Her durumda ise miras bırakanının ölümünden itibaren 10 yıl geçmesi ile dava zamanaşımı süresi dolar. (TMK 559)
Mirastan çıkarma davasının iptali için değinmek istediğimiz son husus ise görevli ve yetkili mahkemelerdir. Mirastan çıkarılma davasın iptali için yetkili mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi olup, yetkili mahkeme ise miras bırakanın ölümden önce son olarak kamet etmiş olduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesidir.
Mirastan Çıkarmanın İptali Davası Dilekçe Örneği
… ASLİYE HUKUK MAHKEMESİNE
DAVACI : (Ad, Soyad, Açık Kimlik Bilgileri, TC Kimlik No)
ADRES : …
MURİS : Ölen / Miras Bırakana Ait Kimlik Bilgileri
DAVALI : (Diğer Mirasçılara Ait Bilgiler)
DAVA KONUSU : Mirastan Çıkarılmaya İlişkin İşlemin İptali
AÇIKLAMALAR :
- Muris … tarihinde vefat etmiştir. Muris ile davacı arasında ekli nüfus kayıt örneğinden de anlaşılacağı üzere … ilişkisi vardır. (Örnek: Baba – Oğul ilişkisi)
- Murisin dava dilekçesine ekli … tarihli vasiyetnamesi … Sulh Hukuk Mahkemesince … tarihinde açılmıştır. Açılan vasiyetnamede davacının … gerekçesi ile mirastan çıkarıldığı … tarihinde öğrenilmiştir.
- Bilindiği üzere mirastan çıkarma sebepleri Türk Medeni Kanunumuzun 510. Maddesinde belirlenmiş durumlar içerisinde sınırlandırılmıştır. Ayrıca vasiyetname belirtilen iddialar gerçeği yansıtmamaktadır.
- Mirastan çıkarma bu hali ile haklı bir sebebe dayanmamaktadır. Bu nedenle Türk Medeni Kanununun ilgili hükümleri gereği vasiyetnamenin iptali konusunda dava açma zarureti doğmuştur.
NETİCE VE TALEP :
Yukarıda detayları belirtilmiş olduğu nedenlerden ötürü;
- Muris … tarafından düzenlenmiş olan … tarihli ve davacı …’nın mirastan çıkarılmasına yönelik vasiyetnamesinin iptaline ve hükümsüz olduğuna,
- Bütün yargılama giderleri, harç ve masrafların davacı taraflar üzerinde bırakılmasına,
Karar verilmesi arz ve talep olunur. (Tarih)
Davacı
İmza
HUKUKİ SEBEPLER :
TMK md. 510, 557 ve devamı, HMK, ilgili sair mevzuat.
DELİLLER :
- Vasiyetnamenin aslı veya onaylı örneği
- Nüfus kayıtları
- Tanık beyanları
- Yazılı belgeler
- Yargıtay içtihatları
- Diğer deliller
Sık Sorulan Sorular
Mirastan Çıkarma Nasıl Yapılır?
Mirastan çıkarma işlemi genellikle vasiyetname ile gerçekleştirilir. Ancak bu durumda vasiyetnamenin Türk Medeni Kanununda yer alan hükümler çerçevesinde düzenlenmiş geçerli bir vasiyetname olması gerekir. Vasiyetnamede mirasçılıktan çıkarılma nedeni açık bir belirtilmelidir. Aksi halde daha sonra bu husus dava konusu yapılarak mirasçılıktan çıkarma işleminin iptali mümkün hale gelebilmektir.
Mirastan Çıkarma Davasını Kimler Açabilir?
Mirasçılıktan çıkarılmanın iptali davası, mirastan çıkarılan kişi tarafından veya bu kişinin ölüme halinde alt soylarının bu çıkarma işleminden etkilenmesi halinde alt soy tarafından açılabilir. Bu durumda davalı taraf menfaati bulunan diğer mirasçılardır.
Evlat Mirastan Nasıl Çıkartılır?
Evladın veya mirasçı olan diğer kişilerin mirasçılıktan çıkarılma işleminde yukarıda detaylarını paylaşmış olduğumuz hukuki işlemler geçerlidir. Bunun için öncelikle mirastan çıkarma sebeplerinin oluşması gerekir. (Türk Medeni Kanunu 510/1 ve 510/2)
Baba Kızını Mirastan Çıkarabilir Mi?
Evet. Mirastan çıkarma konusunda kız veya erkek evlat olarak bir ayrım yapılmamıştır. Erkek evladın mirastan çıkarılması mümkün olduğu kadar kız çocuğun da koşulları oluşması halinde mirasçılıktan çıkarılması mümkündür.
Mirastan Çıkarılan Kişi Saklı Payını Kaybeder Mi?
Evet. Geçerli bir mirastan çıkarma işlemi ile mirasçı bütün mirasçılık haklarını kaybeder. Bu durumda da mirasçının saklı payını da kaybedeceğin söyleyebiliriz. Ancak mirasçılıktan çıkarılma geçerli bir nedene dayanmıyorsa mirasçılıktan çıkarılan kişi bu konuda saklı payını talep edebilecektir. Ancak geçerli bir sebeple mirasçılıktan çıkarılan varis saklı payını da kaybeder.
